تعریف بیماری
دیفتری عفونتی باکتریایی است که غشای مخاطی گلو و بینی را درگیر می‌کند و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. با اینکه این بیماری آسان بین افراد پخش می‌شود، می‌توان با واکسیناسیون خیلی راحت از آن پیشگیری کرد. اگر این بیماری درمان نشود، باعث آسیب به کلیه، سیستم عصبی و قلب می‌شود، بنابراین در صورت مشاهده علائم باید سریع به پزشک مراجعه کنید.
علائم بیماری
علائم دیفتری معمولا دو تا پنج روز بعد از آلوده شدن ایجاد می گردد. علائم عبارت است از:
غشایی غلیظ و خاکستری که گلو را می پوشاند
گلودرد
تورم غدد لنفاوی گردن
دشواری در تنفس و یا تنفس سریع
ترشحات بینی
تب و لرز
در برخی افراد عفونت سبب بروز بیماری خفیفی می گردد که علائم بالینی آشکاری را در پی ندارد. افراد آلوده ممکن است از بیماری خود آگاه نباشند و تنها ناقل بیماری دیفتری باشند. این افراد می توانند منجر به انتقال عفونت شوند بی آنکه خودشان متوجه باشند.
دیفتری پوستی نوعی از دیفتری می باشد که بر پوست تاثیر می گذارد و سبب بروز درد، قرمزی و تورم می گردد که ممکن است در اثر ابتلا به سایر عفونت های باکتریایی پوستی نیز این عوارض روی دهد. در دیفتری پوستی احتمال بروز زخم هایی با مخاط خاکستری رنگ وجود دارد. دیفتری پوستی اغلب در کشورهایی با آب و هوای استوایی شایع می باشند. بیماری دیفتری پوستی در بین افرادی با بهداشت نامناسب نیز شایع است.
علت بیماری
باکتری Corynebacterium diphtheriae در ایجاد بیماری دخالت دارد. باکتری دیفتری معمولا در نزدیکی سطح غشاهای مخاطی گلو تکثیر می گردد. باکتری به سه روش منتشر می گردد:
ترشحات فرد آلوده: سرفه و عطسه فرد آلوده سبب انتشار آلودگی می شود و اگر فرد سالمی این ترشحات را استنشاق کند ممکن است آلوده گردد. باکتری دیفتری از این روش در مکان شلوغ به راحتی منتشر می شود.
وسایل شخصی آلوده: وسایل شخصی که در تماس با فرد آلوده قرار دارد مانند لیوان شسته نشده یا دستمال استفاده شده می تواند در انتقال باکتری نقش داشته باشد.
وسایل منزل: در برخی موارد نادر باکتری دیفتری در اثر وسایلی مانند اسباب بازی می تواند منتقل می گردد.
در اثر تماس با زخم های آلوده نیز امکان انتقال باکتری دیفتری وجود دارد. افرادی که به باکتری دیفتری آلوده شده اما درمان نمی شوند به مدت شش ماه می توانند افراد غیر ایمن را آلوده سازند و این صرف نظر از بروز علائم دیفتری می باشد.
عوارض بیماری
بیماری دیفتری در صورت عدم درمان عوارض زیر را به دنبال خواهد داشت:
مشکلات تنفسی: باکتری دیفتری سمی را در بدن تولید می کند. این سم به بافت های اطراف محل عفونت (مخصوصا بینی و گلو) آسیب می رساند. در محل عفونت مخاط خاکستری نگ متشکل از سلول های مرده، باکتری و سایر مواد ایجاد می شود که تنفس را دشوار می سازد.
آسیب قلبی: توکسین دیفتری در خون منتشر می شود و به سایر ارگان های بدن مانند ماهیچه های قلبی آسیب می رساند و سبب ایجاد التهاب ماهیچه های قلبی می گردد (میوکاردیتیس). آسیب قلبی ناشی از میوکاردیتیس ممکن است خفیف باشد و تنها ناهنجاری هایی را در الکتروکاردیوگرام نشان دهد، اما در برخی موارد نیز ممکن است نارسایی احتقانی قلب و مرگ ناگهانی را همراه داشته باشد.
آسیب عصبی: توکسین حاصل از دیفتری سبب آسیب عصب می گردد. معمولا اعصاب گلو مورد هدف قرار می گیرند که نتیجه آن دشواری در بلعیدن می باشد. اعصاب بازوها و پاها نیز ممکن است ملتهب گردد که در آن صورت ضعف ماهیچه ای را به دنبال خواهد داشت. اگر توکسین ناشی از دیفتری به اعصابی آسیب بزند که در کنترل تنفس نقش دارد در آن صورت احتمال فلج شدن این اعصاب وجود خواهد داشت.
با درمان اغلب افراد مبتلا به دیفتری می توانند زنده بمانند اما در برخی موارد ریکاوری بیماری دیفتری فرایندی زمان بر خواهد بود.
پیشگیری و درمان بیماری
پیشگیری از دیفتری
قبل از ایجاد آنتی بیوتیک ها بیماری دیفتری در کودکان بسیار شایع بود. امروزه نه تنها بیماری دیفتری قابل درمان می باشد بلکه با استفاده از واکسن امکان پیشگیری از بیماری دیفتری ممکن نیز می باشد. واکسن دیفتری معمولا با واکسن کزاز و سیاه سرفه ترکیب می شود. واکسیناسیون علیه کزاز، سیاه سرفه و دیفتری یکی از ایمنی سازی های مهمی است که امروزه در اغلب کشورها برای کودکان انجام می شود. این واکسن شامل پنج شات می باشد که معمولا روی بازو و در کودکان ۲ ماهه، ۴ ماهه، ۶ ماهه، ۱۵ تا ۱۸ ماهه و ۴ تا ۶ ساله استفاده می شود. واکسن دیفتری در پیشگیری از بیماری بسیار موثر می باشد. اما احتمال بروز برخی عوارض جانبی وجود دارد. برخی کودکان به دنبال استفاده از واکسن دیفتری ممکن است عوارضی مانند تب خفیف، خواب آلودگی و حساسیت در محل تزریق را تجربه کنند. استفاده از این واکسن به ندرت سبب بروز عوارضی مانند شوک و تشنج می گردد.
درمان دیفتری
دیفتری بیماری جدی می باشد که بهتر است درمان آن هر چه سریع تر آغاز گردد. داروهایی که در درمان دیفتری استفاده می شود عبارت است از:
آنتی توکسین: اگر پزشک به وجود بیماری مشکوک شود در آن صورت فرد آلوده به دیفتری باید آنتی توکسین دریافت کند. آنتی توکسین به صورت وریدی یا عضلانی تزریق می گردد و هدف آن خنثی کردن توکسین یا سم حاصل از دیفتری می باشد. قبل از دریافت آنتی توکسین پزشک تست آلرژی پوستی را انجام خواهد داد تا اطمینان حاصل کند فرد به ماده آنتی توکسین حساسیتی ندارد. افرادی که نسبت به آنتی توکسین حساسیت دارند باید حساسیت زدایی شوند. به این ترتیب ابتدا دوز اندکی از آنتی توکسین استفاده می شود و سپس تدریجا افزایش دوز صورت می پذیرد.
آنتی بیوتیک ها: دیفتری با استفاده از آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین یا اریترومایسین قابل درمان می باشد. آنتی بیوتیک ها معمولا باکتری را از بین می برند و بدن را از عفونت پاکسازی می نماید.
کودکان و افراد بالغی که به دیفتری مبتلا می شوند اغلب برای درمان در بیمارستان بستری می گردند. ممکن است این افراد در بخش مراقبت های ویژه ایزوله شوند تا احتمال انتشار دیفتری به سایر بیماران کاهش یابد. در صورتی که غشای خاکستری رنگ ناشی از دیفتری سبب بروز دشواری در تنفس گردد در آن صورت ممکن است بخشی از این لایه ضخیم توسط پزشک برداشته شود.
استفاده از آنتی بیوتیک های نسخه ای در برخی موارد در پیشگیری از ابتلا به دیفتری موثر می باشد. در برخی موارد نیز برای پیشگیری از ابتلا به دیفتری نیاز به مصرف دوزی از واکسن دیفتری وجود خواهد داشت. افراد ناقل دیفتری با استفاده از آنتی بیوتیک درمان می شوند.
ریکاوری حاصل از بیماری دیفتری مدت ها به طول خواهد انجامید. در طول این دوران از داشتن فعالیت فیزیکی اجتناب کنید، مخصوصا اگر قلب نیز آسیب دیده باشد. این بیماری بسیار مسری می باشد بنابراین در این زمان باید از سایرین دور بمانید. افرادی که با بیماران مبتلا به دیفتری در ارتباطند باید به طور مرتب دست های خود را شستشو دهند تا از انتشار دیفتری جلوگیری شود. به دلیل درد و دشواری در تنفس ضروری است تا مدتی از غذاهای نرم و مایعات استفاده نمایید. پس از بهبودی باید دوره کاملی از واکسن دیفتری دریافت شود تا از عود بیماری جلوگیری گردد. صرف مبتلا شدن به بیماری شما را از ابتلای مجدد به این بیماری در امان نخواهد داشت. در صورتی که واکسن دیفتری استفاده نشود احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
