تعریف بیماری
بیماری رفلاکس معده-مری (GERD) یک بیماری مضمن گوارشی است. GERD زمانی اتفاق می افتد که اسید معده و یا گاها محتویات معده، به درون لوله غذایی شما (مری) برگردد. رفلاکس موجب تحریک دیواره مری و ایجاد بیماری رفلاکس معده می گردد.
رفلاکس اسید و سوزش سر دل رایج ترین شرایط گوارشی هستند که بسیاری از مردم گاها آن را تجربه می کنند. زمانی که این علادم و نشانه ها را حداقل دوبار در هفته تجربه کردید و یا اینکه به طور روزانه با آن درگیر بودید، و یا زمانی که متخصص گوارش شما می تواند صدمه به مری شما را ببیند، شما ممکن است به GERD مبتلا شده باشید. بیشتر مردم می توانند ناراحتی ناشی از GERD را با تغییر در شیوه زندگی و داروهای بدون نسخه مدیریت کنند. اما برخی مردم مبتلا به GERD ممکن است به درمان قوی تری نیاز داشته باشند، و یا حتی برای کاهش علائم به جراحی نیاز داشته باشند.
علائم بیماری
علائم و نشانه های GERD شامل موارد زیر است:
احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل)، که گاهی اوقات به گلوی شما گسترش می یابد که همراه با ترشی در دهان است.
درد قفسه سینه
بلع سخت (دیسفاژی)
سرفه خشک
خشکی صدا و گلودرد
برگشت غذا یا مایع ترش (رفلکس اسید)
احساس سنگینی در شکم
اگر شما در قفسه سینه خود احساس درد دارید، به خصوص اگر شما دیگر علائم و نشانه ها، مانند تنفس کوتاه و یا درد فک و بازو دارید فورا به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. این ها می تواند علائم یک حمله قلبی باشد.
اگر شما به طور مکرر و شدید عوارض GERD را تجربه می کنید با دکتر گوارش خود ملاقات کنید. اگر شما داروهای بدون نسخه برای سوزش معده و برای بیش از دو بار در هفته دریافت می کنید، دکتر خود را ملاقات کنید.
علت بیماری
Gerd در اثر رفلاکس مکرر اسید ایجاد می شود. هنگامی که شما غذا را فرو می برید، اسفنکتر تحتانی مری، گروهی از عضلات دایروی اطراف قسمت تحتانی مری شما، باز می شوند و به غذا و مایعات اجازه پایین رفتن به سمت معده شما را می دهند. سپس دوباره بسته می شود. با این حال چنانچه این دریچه ها غیرطبیعی باز شوند و یا ضعیف گردند، اسید معده می تواند به مری شما برگردد و منجر به سوزش سر دل به طور مکرر شود. گاهی اوقات این مسئله زندگی روزمره شما را مختل می کند. این برگردانده شدن ثابت اسید می تواند جداره مری شما را تحریک نماید و منجر به التهاب مری شود (ازوفاژیت). با گذشت زمان، التهاب می تواند تمام جداری مری را پوشش دهد و منجر به عوارضی چون خونریزی، تنگی مری و یا مری بارت ( یک بیماری پیش سرطانی) گردد.
شرایطی که می تواند خطر ابتلای شما به GERD را افزایش دهند عبارتند از:
چاقی
امده از بالای معده تا به دیافراگم (فتق هیاتال)
بارداری
سیگار کشیدن
خشکی دهان
آسم
دیابت
تخلیه معده با تاخیر
اختلالات بافت پیوندی مانند اسکلرودرمی
عوارض بیماری
با گذشت زمان التهاب موضعی در مری شما ممکن است منجر به عوارضی شود که عبارتند از:
باریک شدم مری ( تنگی مری): تخریب سلول ها در قسمت تحتانی مری به دلیل قرار گرفتن در معرض اسید، منجر به ایجاد بافت اسکار می گردد. بافت اسکار مسیر عبور غذا را باریک می کند و منجر به ایجاد مشکلاتی در فرو بردن غذا می شود.
یک زخم باز در مری (رخم مری): اسید معده می تواند به شدت به بافت مری اسیب برساند و منجر به ایجاد زخم باز در دیواره مری گردد. رخم مری ممکن است منجر به خونریزی، درد و ایجاد دشواری در بلعیدن گردد.
تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت): در مری بارت، بافت پوشاننده بخش تحتانی مری تغییر می کند. این تغییرات با افزایش خطر سرطانی شدن مری همراه است. خطر سرطان پایین است اما پزشک شما احتمالا توصیه به انجام آزمایشات اندوسکوپی، به صورت منظم ، برای علائم زودهنگام هشداردهنده سرطان مری خواهد کرد.
پیشگیری و تشخیص بیماری
روش‌های تشخیص رفلاکس معده چیست؟
در ابتدا پزشک بر اساس معاینات بالینی و سابقه علائم و نشانه‌های بیمار، ممکن است بتواند GERD یا رفلاکس مکرر معده را تشخیص دهد. علاوه بر این، پزشک ممکن است برای تایید تخصصی تشخیص GERD و بررسی عوارض ایجاد شده ناشی از آن، معاینات تخصصی‌تری را با استفاده از برخی از روش‌های دستگاهی توصیه کند.
تست‌های آزمایشگاهی
تست های آزمایشگاهی تخصصی برای تشخیص رفلاکس معده و عوارض ناشی از آن وجود ندارد و متاسفانه نتایج روش‌های آزمایشگاهی در اغلب موارد، علی‌رغم وجود رفلاکس، طبیعی هستند.
سایر روش‌های تشخیصی
آندوسکوپی فوقانی:
پزشک یک لوله نازک و قابل انعطاف مجهز به نور و دوربین به نام اندوسکوپ را در گلوی فرد قرار می‌دهد تا داخل مری و معده را بررسی نماید. با روش آندوسکوپی معمولاً التهاب مری (ازوفاژیت) یا سایر عوارض ناشی از رفلاکس معده قابل تشخیص هستند. همچنین می‌توان از آندوسکوپی برای جمع‌آوری نمونه بافت (بیوپسی) و بررسی عوارضی مانند مری بارت و تغییرات بافت مری استفاده کرد.
آزمایش پروب اسید سرپایی (pH):
در این آزمایش یک مانیتور در مری شما قرار داده می‌شود تا تشخیص دهد اسید معده چه زمانی و برای چه مدت در آنجا برگشت می‌کند. مانیتور با یک کامپیوتر کوچک به دور کمر یا با بند روی شانه بیمار بسته می‌شود. مانیتور ممکن است یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر باشد که از طریق بینی به مری وارد می‌شود، یا گیره‌ای که در حین آندوسکوپی در مری قرار می‌گیرد و پس از حدود دو روز از طریق مدفوع دفع می‌شود.
مانومتری مری:
این تست انقباضات ریتمیک عضلانی مری را هنگام بلع اندازه‌گیری می‌کند. مانومتری مری همچنین هماهنگی و نیروی اعمال شده توسط عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند.
عکس‌برداری از دستگاه گوارش فوقانی:
عکس‌برداری با اشعه ایکس پس از نوشیدن مایع گچی که پوشش داخلی دستگاه گوارش را می‌پوشاند و پر می‌کند، گرفته می‌شود. این پوشش به پزشک اجازه می‌دهد تا تصویری از مری، معده و روده فوقانی فرد ببیند. همچنین ممکن است برای تشخیص تنگی مری از بیمار خواسته شود یک قرص باریم ببلعد و ایجاد اختلال در بلع او بررسی شود.
برای درمان رفلاکس معده باید چه کار کرد؟
یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری و درمان رفلاکس معده، تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی است. برخی از نکاتی که باید در درمان رفلاکس معده به خاطر داشته باشید، عبارتند از:
سیگار را ترک کنید.
وعده‌های غذایی خود را کوچک کنید.
پس از خوردن غذا بلافاصله دراز نکشید.
پس از خوردن غذا آدامس بجوید.
از خوردن و نوشیدن خوراکی‌هایی که علائم رفلاکس معده را تشدید می‌کنند، بپرهیزید.
لباس و کمربند تنگ نپوشید.
اگر اضافه وزن دارید، بهتر است به فکر کاهش آن باشید.
در‌‌صورتی که رعایت موارد فوق کارساز نبود، ممکن است پزشک معالج جهت درمان رفلاکس معده دارو تجویز کند.
درمان خانگی کاهش رفلاکس اسید معده و تغییر صدای ناشی از رفلاکس
گاهی به دنبال یک سرماخوردگی، چند روزی صدایمان خش‌دار می‌شود یا گلو درد داریم. اما اگر این علائم را بدون سرماخوردگی و برای چندین روز تجربه کردیم، شاید مشکل مربوط به دریچه بالای معده ماست و به عبارت دیگر به رفلاکس معده مبتلا هستیم. دریچه بالای معده، عبور غذا از مری به معده را کنترل می‌کند و اگر به‌خوبی بسته نشود، باعث برگشت اسید معده و محتویات معده به مری و گاهی حتی تا دهان می‌گردد. به این حرکت رو به عقب اسید معده (خلاف جهت طبیعی حرکت محتویات معده)، بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده گفته می‌شود.
سوزش سردل یا بالای شکم (یا به اصطلاح درد معده) از شایع‌ترین علائم رفلاکس معده است.
اگر هر کدام از شرایط زیر در معده و مری پیش بیایند، ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن رفلاکس معده شوند:
پاکسازی ضعیف و غیرموثر غذا و اسید معده از سطح مری
تولید اسید زیاد در معده
تاخیر در تخلیه محتویات معده
ما با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی یا به عبارت دیگر با برخی روش‌های درمان خانگی رفلاکس معده، در کنار داروهایی که پزشک متخصص داخلی گوارش برای ما تجویز می‌کند، می‌توانیم به بهبود رفلاکس معده و کاهش علائم خود کمک کنیم.
