تعریف بیماری
خونریزی‌های دستگاه گوارش (GIB) به دو دسته با منشأ فوقانی و تحتانی تقسیم می‌شوند. خون ریزی‌هایی که در قسمت اثنی عشر به بالا رخ داده باشند، خون ریزی دستگاه گوارش فوقانی (UGIB) نامیده می‌شوند. اگر محل خونریزی از دوازدهه تا مقعد باشد خونریزی دستگاه گوارشی تحتانی (LGIB) گفته می‌شود. خونریزی در اثر صدمه یا آسیب موضعی ایجاد شده و سبب زخم مخاط دستگاه گوارش می‌شود.
علائم بیماری
اگر خونریزی از دستگاه گوارش فوقانی باشد علایم آن به شرح زیر است:
۱. مدفوع قیری و بدبو، این نوع مدفوع که ملنا نام دارد بر وجود خون حداقل به مدت ۱۴ ساعت در دستگاه گوارش دلالت می‌کند؛ لذا اغلب نشانه خونریزی دستگاه گوارش فوقانی است.
۲. وجود خون قرمز روشن در مدفوع (هماتوشزی) که این تظاهر بیشتر مربوط به خونریزی قسمت تحتانی دستگاه گوارش است. اگرچه در خونریزی‌های وسیع دستگاه گوارش فوقانی نیز چنین تظاهری می‌تواند وجود داشته باشد (تشخیص افتراقی).
۳. علائم کم خونی نیز وجود دارد مانند خستگی زودرس، سیاهی رفتن چشم، درد قفسه سینه یا تنگی نفس.
خونریزی مخفی گوارشی
خونریزی مخفی گوارشی که در آزمایش‌های اختصاصی مربوط به مدفوع تشخیص داده می‌شود. این نوع خونریزی بیشتر نشانه تومورهای دستگاه گوارشی است که معمولاً با علائمی نظیر کاهش وزن و کم خونی مزمن همراه است.
علت بیماری
بیماری‌هایی که موجب خونریزی گوارشی تحتانی می‌شوند عبارتند از:
هموروئید، فیشر آنال و شقاق، تومورها، دیورتیکول مکل، پولیپها، دیورتیکولیت، فیستول آئورتی – روده‌ای، آنژیودیسپلازی روده‌ای، پروکتیت، یبوست مزمن، اختلالات انعقادی و …
تشخیص محل دقیق خونریزی با کلونوسکوپی، اسکن با گلبول قرمز نشاندار، آندوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی و … ممکن است.
پیشگیری بیماری
اکثر مردم کشور ما میکروب هلیکوباکتر را در دوران بچگی دریافت می کنند؛ به عنوان مثال غذا خوردن با قاشق مشترک یا استفاده از یک لیوان مشترک با کودک می‌تواند دلیلی برای سرایت این میکروب باشد، چون میکروب هلیکوباکتر از طریق دهان و عدم رعایت بهداشت هنگام غذا خوردن وارد بدن فرد می شود. بنابراین با رعایت بهداشت هنگام آب و غذا خوردن باید از بروز مشکلات پیشگیری کنیم.خوشبختانه در ۹۰ درصد موارد، هلیکوباکتر منجر به ایجاد زخم نمی‌شود، اگرچه نوع هلیکوباکتر و واکنش بدن فرد نیز در میزان تاثیر این میکروب موثر است.
رژیم غذایی مناسب در زمان بیماری و در کنار رعایت بهداشت مورد مهم دیگری برای پیشگیری از خونریزی گوارشی است؛ برای مثال هر گونه غذایی که آمیخته به نمک باشد، مانند خیارشور و ترشی‌ها، غذا و آب آلوده به نیترات و مواد نگهدارنده، مصرف سیگار و غذا خوردن تند و با عجله می‌تواند در بروز این مشکل موثر باشد.
برعکس، خوردن میوه و سبزی به مقدار کافی در طول روز، عاملی موثر برای پیشگیری از ایجاد این عوارض است. البته شاید تصور کنید از نظر مالی و وقت کمی که در زندگی معمول با آن مواجه هستیم، خوردن این مقدار میوه و سبزی کاری ناممکن یا سخت باشد.اما با استفاده از شیوه‌هایی ساده می‌توان در زندگی معمول این کار را انجام داد؛ مثلا بهتر است فرد هنگام صبحانه به جای قند، خرما بخورد، یا مثلا میان وعده‌ها را از سبزی‌ها انتخاب کند یا همراه با غذا سالاد میل کند.
سرطان روده بزرگ از معدود سرطان‌های قابل پیشگیری می باشد و به همین علت باید با بررسی‌های لازم از بروز آن جلوگیری کرد. لذا توصیه می‌شود همه افراد، حتی کسانی که هیچ علامت و سابقه بیماری روده ندارند، از سن ۵۰ سالگی هر ده سال یک بار کلونوسکوپی را انجام بدهند. در ضمن انجام ورزش و مصرف غذای سالمی که چرب نباشد و کنترل وزن نیز برای پیشگیری موثر است.
بهترین کار برای پیشگیری از بروز خونریزی گوارشی، انجام ورزش منظم و داشتن تغذیه مناسب و آرامش روانی است. بیماری‌های التهابی روده بزرگ نیز موردی متفاوت هستند. علت بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت اولسروز و کرون، شرایط خاص میکروبی یا غذایی نمی باشد، بلکه تقریبا یک بیماری شبه خودایمنی هستند.
مهم‌ترین علت بروز و شعله‌ور‌شدن این بیماری، مسائل ذهنی و روانی است، به این معنی که انواع استرس و نگرانی‌ها می‌توانند این بیماری را شعله‌ور کنند. مردم چندان به تاثیرات روحی و روانی در بروز بیماری‌ها اعتقاد ندارند، در نتیجه این جریان را انکار می‌کنند.
درمان بیماری
در موارد خونریزی فعال یا شدید، اولویت درمان با توقف خونریزی است که ابتدا با شستشوی معده و یا نوعی آندوسکوپی به جهت متوقف کردن خونریزی انجام می‌شود. اما اگر این پروسیچرها موثر واقع نشوند، جراحی اورژانس الزامی خواهد بود. اگر منشأ خونریزی گوارشی، ناشناخته و شدت خونریزی، منافی با حیات باشد، به عنوان آخرین خط درمان، عضو خونریزی دهنده به شکل اورژانسی برداشته می‌شود (به عنوان مثال برداشتن اورژانسی کولون در خونریزی حجیم کولون با منشأ ناشناخته).
در موارد مزمن، تمرکز بر درمان بیماری زمینه مانند هموروئید است، روند صحیح اجابت مزاج (اجتناب از یبوست) و نشستن در لگن آب گرم نیز مفیداست.
