تعریف بیماری
خشکی دهان یا زرستومی، به عارضه‌ای اشاره دارد که در آن غدد بزاقی در دهان شما به اندازه کافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی‌کند. بزاق با اسیدهای خنثی سازی تولید شده توسط باکتری، محدود کردن رشد باکتری‌ها و پاک کردن ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. همچنین، بزاق، قدرت چشایی را افزایش داده و جویدن و قورت دادن را آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، آنزیم‌های بزاق به هضم غذا کمک می‌کنند. کاهش بزاق و خشکی دهان ممکن است تنها مایه رنجش بوده یا چیزی باشد که تاثیر زیادی روی سلامت کلی شما و سلامت دندان‌ها و لثه‌هایتان و همچنین روی اشتها و لذت از غذا داشته باشد. درمان خشک شدن دهان به علت خشکی بستگی دارد. درمان دهان خشک بستگی به علت آن دارد. اگر متوجه علائم و نشانه‌های پایدار خشکی دهان شده‌اید، به دندانپزشکی مراجعه کنید.
علائم بیماری
اگر به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کنید باید همیشه یا اکثر اوقات به این علائم و نشانه‌ها توجه کنید.
خشکی یا احساس چسبندگی در دهانتان
وجود بزاق کم و غلیظ
بوی بد دهان
مشکل در جویدن، صحبت کردن و قورت دادن
گلوی خشک و دردناک و گرفته
زبان خشک یا شیاردار
تغییر در حس چشایی
مشکل در گذاشتن دندان مصنوعی
علاوه بر این، خشکی دهان ممکن است باعث شود رژ لب به دندان‌ها بچسبد.
علت بیماری
علل محتمل خشکی دهان شامل موارد زیر است:
داروها
بسیاری از داروهای نسخهای و غیرنسخهای باعث ایجاد خشکی دهان میشوند.
منند آنتیهیستامینها،دوکونژستانت‌ها،داروهای فشارخون،داروهای ضداسهال، شلکنندههای عضلانی، داروهای بیاختیاری ادرار، برخی داروهای بیماری پارکینسون و همچنین داروهای ضد افسردگی
سن
خشکی دهان یک جزء طبیعی فرآیند پیری محسوب نمی‌شود.
کارشناسان می‌گویند علت شیوع بیشتر خشکی دهان در افراد پیر این‌است‌که مردم این گروه‌سنی در‌مقایسه با بقیۀ جمعیت داروهای بیشتری مصرف می‌کنند.
برخی از این داروها سبب بروز خشکی دهان میشوند.
درمان سرطان
اشعه درمانی در ناحیه سر و گردن می‌تواند به غدد بزاقی آسیب برساند، که نتیجۀ آن تولید کمتر بزاق دهان است.
شیمی درمانی می‌تواند ساختار و طبیعت بزاق و میزان تولید آن در بدن را تغییر دهد.
آسیب دیدگی یا جراحی
که نتیجۀ آسیب عصب ناحیۀ سر و گردن باشد می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.
تنباکو
چه جویدن چه دود کردن تنباکو ریسک علایم خشکی دهان را افزایش می‌دهد.
دهیدراسیون یا کم شدن آب بدن
هر شرایطی که باعث از بین رفتن آب بدن شود عامل موثر در ابتلا به خشکی دهان است.
این شرایط شامل تب، عرق کردن زیاد، حالت تهوع همراه با استفراغ، اسهال، از دست دادن خون یا از دست دادن آب بدن از طریق پوست پس از ایجاد سوختگی و یا ناشی از کمبود مایعات کافی است.
ورزش یا بازی در محیط یا هوای گرم
غدد بزاقی ممکن است به دلیل تمرکز مایعات بدن در دیگر نقاط بدن خشک شوند.
علایم خشکی دهان بیشتر محتمل است که در ورزشها یا بازیهای دارای زمان طولانی بروز کند.
استرس و افسردگی
اضطراب، غم و نگرانی‌های گوناگون همیشه یار و همراه استرس هستند.
یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد خشکی در دهان استرس است.
در شرایطی که روح و روان ما دچار فشار و تنش زیاد باشد بدن عملکرد متفاوتی از خود نشان می‌دهد که یکی از بارزترین آنها خشکی دهان است.
عوارض ناشی از بیماری‌ها و عفونت‌ها
خشکی دهان بیشتر در بین افراد مبتلا به بیماری های خاص ایجاد می‌شود.
این بیماری‌ها شامل تب،دیابت،کم‌خونی،فیبروز کیستی،پارکینسون،فشارخون بالا،عفونت ناشی از بیماری ایدز، لوپوس،ارتریت روماتوئید،اسکلرودرمی،سارکوئیدوز و امیلوئیدوز است.
خشکی دهان علاوه بر این می‌تواند در هنگام ابتلا به سندروم شوگرن نیز ایجاد شود.
در این بیماری، پادتن‌های بدن به بزاق و ترشحات غدد بزاقی حمله می‌کنند.
بعضی از عفونت‌های ویروسی همچون اوریون نیز می‌توانند بر ترشح بزاق تاثیر گذاشته و باعث خشکی دهان شود.
سکته و بیماری آلزایمر،حتی اگر غدد بزاق به درستی کار کنند، به احتمال زیاد باعث احساس خشکی دهان میشوند.
علاوه‌بر‌همه این‌ها، خشکی دهان یکی از متداول‌ترین نشانه‌های ابتلا به انواع بیماری‌های تیروئیدی است.
بارداری
در طول بارداری بدن دست‌خوش بسیاری از تغییرات مختلف هورمونی می‌شود.
در برخی موارد خانم‌های باردار ممکن است مبتلا به دیابت بارداری شوند که این خود عامل خشکی و تورم در ناحیه دهان است.
خوابیدن با دهان باز و خروپف
تنفس از طریق دهان، مخصوصا در حین خواب یکی از شایع‌ترین علل خشکی دهان است.
این اتفاق بیشتر در طول شب هنگامی که شما خواب هستید می‌افتد.
اغلب صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوید احساس سوزش در گلو دارید و لبهایتان خشک و ترک خورده میشوند.
عوارض بیماری
اگر به اندازه‌ی کافی بزاق نداشته و دهان خشک داشته باشید، این خشکی ممکن است به مشکلات زیر منجر شود.
افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه
سوزش دهان
وجود عفونت قارچی یا برفک در دهانتان
پوست خشن یا ترک‌دار در گوشه‌های دهان یا لب‌های ترک خورده
تغذیه بد ناشی از مشکلات موجود در جویدن و قورت دادن
پیشگیری ، تشخیص و درمان بیماری
برای تعیین علت خشکی دهان، احتمالا پزشکتان تاریخچه پزشکی شما و تمام داروهایی که استفاده می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه را بررسی و دهان شما را معاینه خواهد کرد. گاهی ممکن است نیاز به آزمایش خون، تصاویر اسکن شده از غدد بزاقی یا آزمایش‌هایی که مقدار تولید بزاق را نشان می‌دهند نیز باشد تا علت خشک شدن دهانتان مشخص شود. اگر پزشکتان شک کند که خشکی دهان در اثر سندرم اسجوگرن به‌وجود آمده، یک نمونه‌ی کوچک از سلول‌های غدد بزاقی از لب‌های شما (نمونه برداری) برای آزمایش فرستاده می‌شود.
درمان خشکی دهان
درمان خشکی دهان، به علت خشکی دهان بستگی دارد. دندانپزشک شما ممکن است:
داروهایی که استفاده می‌کنید و ممکن است باعث خشکی زبان و دهان شوند را تغییر دهد. اگر پزشکتان معتقد باشد که داروها عامل خشکی دهان هستند، ممکن است مقدار دارو را تغییر داده یا داروی دیگری که باعث خشکی دهان نمی‌شود را تجویز کند.
استفاده از محصولات مرطوب کننده دهان را توصیه کند. این محصولات شامل داروهای با نسخه یا دهان‌شویه‌های بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده‌هایی برای مرطوب و روانسازی دهان هستند. دهان‌شویه‌ها مخصوص دهان‌های خشک هستند، آنها مخصوصا برای افرادی که زایلیتول (xylitol) دارند موثر بوده و از دندان‌ها نیز در برابر پوسیدگی محافظت می‌کنند.
اگر خشکی دهان شدید دارید پزشکتان ممکن است:
داروهایی برای تحریک بزاق تجویز کند. ممکن است پزشک پیلوکارپین (Salagen) یا سویملین (Evoxac) برایتان تجویز کند تا تولید بزاق را تحریک کند.
از دندان‌هایتان محافظت کند. برای جلوگیری از سوراخ شدگی، ممکن است دندانپزشک فلوراید برایتان تجویز کند که تری‌ها از فلوراید پر کرده و در طول شب بر روی دندان‌هایتان قرار دهید. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند که برای کنترل سوراخ شدگی، به طور هفتگی دندان‌ها را با شوینده کلرهگزیدین شستشو دهید.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
علاوه بر توصیه‌های دندانپزشک، رعایت موارد زیر نیز می‌تواند در کاهش خشک شدن دهان موثر باشد:
آب یا نوشیدنی بدون شکر را مزه مزه کنید، یا در طول روز تکه‌های یخ بمکید تا دهانتان مرطوب شود و در حین غذا خوردن، آب بخورید تا به جویدن و قورت دادن غذا کمک کند.
آدامس‌های بدون قند بجوید یا آب نبات‌های بدون شکر بمکید. محصولاتی که دارای زایلیتول هستند نیز در پیشگیری از سوراخ شدن دندان موثر هستند. با این حال، در برخی از افراد زیاده روی در خوردن xylitol که در آدامس‌ها و آب نبات‌های بدون شکر وجود دارد ممکن است باعث ایجاد گاز یا اسهال شود.
از راه بینی، نه از راه دهان، نفس بکشید. اگر خر و پف باعث می‌شود که در طول شب از راه دهانتان نفس بکشید، باید درمانی برای خر و پفتان پیدا کنید.
در طول شب با استفاده از یک دستگاه بخور هوای اتاقتان را مرطوب کنید.
برای نرم کردن قسمت‌های خشک یا ترک خورده، لبهایتان را مرطوب کنید.
از محصولاتی که علائم خشکی دهان را تشدید می‌کنند اجتناب کنید. این محصولات شامل موارد زیر هستند:
کافئین و الکل:
این محصولات باعث خشکی و سوزش میشوند. دهان‌شویه‌هایی که الکل دارند استفاده نکنید.
تمام انواع تنباکو و دخانیات:
اگر تنباکو می‌کشید یا می‌جوید، اینکار را متوقف کنید زیرا این محصولات دهان شما را خشک کرده و باعث سوزش میشوند.
آنتی هیستامین‌ها و ضد احتقان‌های بدون نسخه:
این داروها خشکی دهان را بدتر می‌کنند.
غذاها و آب نبات‌های شکری و اسیدی:
این مواد خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند. از غذاهایی که ادویه زیاد دارند و شور هستند دوری کنید زیرا باعث سوزش میشوند.
بزاق دهان در محافظت از سلامت دهان و دندان نقش مهمی دارد. انجام کارهای زیر برای حفاظت از دندان‌ها به بهبود خشک شدن دهان نیز کمک می‌کند:
با یک خمیردندان فلوراید مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. از دندانپزشکتان بپرسید که از میان خمیردندان فلوراید، خمیردندان حاوی بتائین یا ژل دندان کدام برای شما به عنوان خنثی ساز اسیدهای حاصل از باکتری‌ها مناسب‌تر هستند.
از یک شوینده فلوراید استفاده کنید یا قبل از خواب با ژل فلوراید مسواک بزنید.
حداقل دو مرتبه در سال به دندانپزشکی بروید تا دندان‌هایتان را معاینه کرده، پلاک‌ها را خارج کند و از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
