تعریف بیماری
فتق به بیرون زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن، از جای اصلی خود گفته می‌شود. به عبارتی دیگر: تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور که موجب تورم یا پارگی شود را فتق می‌گویند.
بیماری فتق زمانی بروز می‌کند که یک ناحیه از یک عضو یا بافت از طریق یک لایه عضله ضعیف بیرون می‌زند.
علائم بیماری
شایع‌ترین علامت فتق یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند. همچنین با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید.
شاخص‌ترین علائم فتق عبارتند از:
- درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می‌شود.
- وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
- وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
- احساس سنگینی در شکم
- سوزش یا احساس درد در محل زخم
- درد قفسه سینه
- مشکل بلعیدن
- درد شکمی
علت بیماری
انواع مختلف فتق معمولا به‌دلایل ضعف عضلات و فشار ایجاد می‌شوند. فتق بسته‌به علت خود، به‌سرعت یا درطول دوره‌ی زمانی طولانی ایجاد می‌شود. معمولا عضلات به دلایل زیر ضعیف می‌شوند:
- درست بسته نشدن دیواره‌ی شکمی که نقصی مادرزادی است؛
- سن؛
- سرفه مزمن؛
- آسیب ناشی از صدمه یا جراحی.
عواملی که به بدن فشار می‌آورد و می‌تواند موجب فتق شود (به‌ویژه اگر عضلات ضعیف شده باشد) عبارت است از: - بارداری که موجب فشار آمدن به شکم می‌شود؛
- یبوست که موجب می‌شود هنگام اجابت مزاج، فشار زیادی به خود بیاورید؛
- بلند کردن وزنه‌های سنگین؛
- آب آوردن شکم یا آسیت (ascites)؛
- افزایش وزن ناگهانی؛
- انجام جراحی در محل مربوطه؛
- عطسه یا سرفه‌های مداوم و مزمن.
روش‌های تشخیص فتق چیست؟
فتق مغبنی یا برشی معمولا ازطریق معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شوند. گاهی پزشک برآمدگی‌ای را در شکم یا کشاله ران حس می‌کند که وقتی بیمار می‌ایستد، سرفه می‌کند یا به خود فشار می‌آورد، بزرگ‌تر می‌شود.
اگر فرد دچار فتق هیاتال باشد، پزشک می‌تواند با استفاده از اشعه‌ی ایکس باریم یا آندوسکوپی آن را تشخیص بدهد. اشعه‌ی ایکس باریم شامل مجموعه‌ای از تصاویر اشعه‌ی ایکس از دستگاه گوارش بیمار است.
این تصاویر پس از نوشیدن محلول مایعی حاوی باریم (که به‌خوبی در تصاویر اشعه‌ی ایکس مشخص است) ثبت می‌شوند. در روش آندوسکوپی، لوله‌ای که دوربین کوچکی به آن متصل شده است، از گلو به داخل مری و معده فرستاده می‌شود. استفاده از آزمایش‌های اشعه‌ی ایکس باریم و آندوسکوپی موجب می‌شود که پزشک وضعیت داخلی شکم را مشاهده کند.
پزشک می‌تواند برای تشخیص ابتلای کودکان به فتق ناف از سونوگرافی استفاده کند. در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از ساختارهای درون بدن استفاده می‌شود.
درمان فتق
تقریبا همه انواع فتق نیاز به جراحی دارند. این که آیا ما نیاز به درمان داریم یا نه؟ به اندازه فتق و شدت علائم در ما بستگی دارد. گزینه‌های درمان برای فتق عبارتند از: تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا جراحی که در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم.
تغییر سبک زندگی برای درمان فتق شامل:
تغییرات غذایی اغلب ممکن است علائم فتق را از بین ببرد؛ اما فتق را از بین نمی‌برد.
از وعده‌های غذایی بزرگ یا پرخوری اجتناب کنید.
وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید
برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف شکم کمک کنند و علائم فتق را کاهش دهند. با این حال، گاهی تمرینات انجام شده می‌توانند فشار را در این ناحیه افزایش دهند و در واقع باعث ایجاد فتق بیشتر شوند.
برخی از مسکن‌ها مثل استامینوفن می‌توانند ناراحتی و درد حاصل از فتق را بهبود ببخشند.
عمل جراحی برای درمان فتق
اگر فتق در حال افزایش است یا باعث درد می‌شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که عمل جراحی را انجام دهد.
روش‌های جراحی فتق
فتق می‌تواند با جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود. در جراحی باز که ممکن است با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام شود، جراح یک برش در ناحیه کشاله ران ایجاد می‌کند و بافت بیرون زده را به شکم برمی‌گرداند. گاهی پزشک برای تقویت ضعف عضلات از مش (بستری مصنوعی برای افزایش استحکام بافت شکم) استفاده می‌کند.
پس از عمل جراحی، پزشک ما را تشویق می‌کند در اسرع وقت حرکت کنیم، اما ممکن است چند هفته زمان نیاز باشد تا فعالیت‌های معمول خود را از سر گیریم.
در روش لاپاروسکوپی که نیاز به بیهوشی عمومی دارد؛ جراح از طریق چند سوراخ کوچک در سطح شکم به داخل شکم دسترسی پیدا می‌کند و با استفاده از لوله‌های لاپاروسکوپ جراحی با حداقل تهاجم انجام می‌شود.
افرادی که تحت لاپاروسکوپی قرار می‌گیرند ممکن است ناراحتی کمتری پس از جراحی داشته باشند و زخمشان سریعتر بهبود یابد.
عوارض درمان نکردن باد فتق
اگر فتق درمان نشود، خون‌رسانی به بخش بیرون‌زده عضو انجام نمی‌شود و جریان خون متوقف می‌شود. امکان دارد سبب انسداد روده همراه با تب، درد شکمی شدید، استفراغ و شوک شود.
