تعریف بیماری
آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروز مفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که از آن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد می‌شود. از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می‌کنند. تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است. با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است. علاوه بر سن، علل ژنتیکی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می‌تواند در بروز این بیماری دخیل باشند.
علائم بیماری
علایم و نشانه‌های آرتروز زانو ممکن است درارتباط با موارد زیر باشد:
- درد که با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود
- تغییر وضعیت عناصرمفصلی همانند التهاب تاندون‌ها و بورس‌ها، ضخیم شدن غشاء سینوویال و درگیرشدن استخوان‌های زیر غضروف که از عوامل مهم ایجاد درد مفصل زانو می‌باشند
- خشکی مفصلی
- کاهش دامنه حرکتی مفصل که در مراحل پیشرفته بیماری ایجاد می‌شود
- ضعف و آتروفی عضلات اطراف مفصل که در موارد کاهش دامنه حرکتی به وجود می‌آید
- گاهی وجود کریپتاسیون در حرکات مفصل
- گاهی تجمع مایع در مفصل(Joint Efusion) دیده می‌شود. وجود افیوژن در مفصل، مگر پس از فعالیت زیاد بعید است.
- دگرریختی یا تغییر شکل در مفصل که درارتباط با آرتروز زانو بیشتر به صورت پای پرانتزی (Genu Varum) است.
- احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر (Baker Cyst) معروف است.
علت بیماری
عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می‌کنند عبارتنداز:
۱- ضربه
۲- پارگی عناصر مفصل زانو ( مثلاً منیسک‌ها، رباط‌ها و کپسول مفصلی )
۳- شکستگی‌ها ی درون مفصلی و دررفتگی‌ها
۴- وجود بیماری‌های مفصلی ( همانند آرتریت روماتوئید یا بیماری عفونی در مفصل و… )
۵- تغییر شکل‌ها ( دفورمیتی‌ها ) ی مفصل زانو که عبارتنداز:
- پای ضربدری
- پای پرانتزی
- خم شدن مفصل زانو
- حرکت بیش از اندازه مفصل به سمت عقب یا عقب زدگی زانو ( هیپراکستنشن زانو )
۶- عدم کنترل فعالیت‌های روزمره که منجر به استرس بیش از اندازه به ناحیه زانو می‌گردد ( مواردی چون چهارزانو نشستن، دوزانو نشستن، توالت طولانی مدت غیرفرنگی و بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دفعات متوالی به خصوص پله‌هایی که شیب تند دارند )
۷- شغل و حرفه‌ای که باعث فشار بیش ازحد به زانو می‌شود به ویژه افرادی که در طول فعالیت‌های کاری سخت، هیچگونه استراحتی به مفاصل جهت ترمیم و احیای مجدد نمی‌دهند.
۸- چاقی
۹- عوامل ژنتیکی
۱۰- بیماری استئوکندریت دیسکان
۱۱- کیست منیسک
۱۲- منیسک دیسکی شکل
۱۳- بی‌ثباتی زانو به علت شلی رباط‌ها
درمان بیماری
درمان آرتروز زانو با توجه به مشکل بیمار می‌تواند درارتباط با موارد زیر باشد:
۱- درمان دارویی طبق نظر پزشک متخصص مربوطه
۲- کاهش وزن درصورت وجود چاقی
۳- کنترل فعالیت‌های روزمره (پرهیز از چهار زانو نشستن، پرهیزاز دو زانو نشستن، کاهش شیب پله‌های منزل، بالا و پایین رفتن از پله‌ها به صورت یک پله-یک پله که مستلزم صبر و حوصله می‌باشد، پرهیزاز وضعیت‌های ثابت که زانو در یک حالت به مدت طولانی قرار می‌گیرد و در نهایت عدم انجام حرکات جهشی-چرخشی و تند)
۴- تقویت عضلات اطراف مفصل زانو. با تقویت عضلات میزان فشار روی مفاصل کاهش می‌یابد که نوع تمرین و شدت آن از طریق فیزیوتراپیست تنظیم می‌شود
۵- تحرک مفصل به صورت کنترل شده. با توجه به اینکه غضروف فاقد عروق خونی است، حرکات طبیعی نقش بسزایی در تغذیه غضروف دارد
۶- حرکات و فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند حتماً ترک شود
۷- تنظیم یک برنامه درمانی برای بیمار توسط فیزیوتراپیست به خصوص در مواردی که بیماری شدت یافته و احتمال زمین گیر شدن وجود دارد. بهتر است در موارد شدید بیماری تنظیم برنامه درمانی در ارتباط با محیط فرد صورت گیرد، مسائلی ازقبیل استفاده از تخت، تنظیم ارتفاع تخت با توجه به قد فرد و به ویژه آموزش استفاده از وسایل کمکی همانند عصا و واکر. مثلاً تنظیم ارتفاع واکر با توجه به قد فرد در بسیاری از موارد، راه رفتن بیمار را تسهیل می‌کند.
۸- استفاده از زانوبند و وسایل کمکی طبق نظر متخصص ارتز و پروتز
۹- آب درمانی (هیدروتراپی)
۱۰- برنامه تمرینات هوازی
۱۱- درمان با عمل جراحی. زمانی‌که درد و مشکلات مفصل خیلی شدید است، عمل جراحی طبق نظر پزشک متخصص جراحی ارتوپد ضرورت می‌یابد .
۱۲- درمان و کنترل بیماری با استفاده از مکمل‌های طبیعی مانند پودر شاخ گوزن نژاد آمریکای شمالی
۱۳- بررسی‌های نشان داده در بیمارانی که شرایط عمل جراحی یا درمان‌های دیگر را ندارند تزریق گاز ازون و پروتکل‌های توانبخشی به افزایش کیفیت زندگی و همچنین کاهش درد این بیماران کمک می‌کند. همچنین می‌تواند روند پیشرفت آرتروز را متوقف کند.
۱۴- لیزر درمانی: درمان با لیزر باید بطور منظم و به شکل ۱ الی ۲ بار در روز و یا طبق نظر فیزیوتراپیست صورت پذیرد. لیزر درمانی بر روی ضایعاتی که نیاز به جراحی دارند نیز اثر مثبت می گذارد و درصد پاسخ دهی عمل جراحی را بالا می برد. لیزر درمانی هم بصورت درمان منفرد و هم به شکل درمان تکمیلی همراه با سایر روش‌های درمانی قابل استفاده است.
