تعریف بیماری
آتلکتازی (Atelectasis) یا شش چسبیدگی یا فرو افت شش، هنگامی رخ می دهد که مجاری یا کیسه های هوا در ریه ها دچار افتادگی شده یا به طور کامل منبسط نمی شوند. به عبارتی این بیماری شامل جمع شدن قسمتی از ریه یا کل آن است.
آتلکتازی معمولا برگشت پذیر است. با این حال بدون مراقبت های پزشکی منجر به عوارض بالقوه کشنده می شود.
آتلکتازی می تواند هر دو ریه یا فقط بخشی از آنها را بواسطه علت ها و انواع مختلف تحت تاثیر قرار دهد.
حدود ۹۰% از افرادی که در حین عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرند، پس از آن دچار آتلکتازی می شوند.
گاهی اوقات آتلکتازی باعث چسبندگی و جمع شدن کلی یا جزئی ریه می شود.
در این مقاله به بررسی انواع، علت ها، علائم، تشخیص، درمان و چشم انداز آتلکتازی می پردازیم.
علل آتلکتازی
• آمبولی ریه
• صدمه به قفسهٔ سینه یا شکستگی دنده ها
• زخم نافذ
• بزرگ شدن گره های لنفاوی
• کمبود سورفاکتانت در نوزادان (سندرم دیسترس تنفسی نوزادان)
• فیبروز پرده جنب بر اثر بیماریهایی مانند آزبستوز
• به طور کلی هر چیزی که مسیر هوایی را به طور مزمن مسدود نماید مانند ورود جسم خارجی، ترشحات غلیظ در راه هوایی برای مدت زیاد,وجود تومور و غیره.
• جراحی طولانی مدت تحت بیهوشی عمومی. معمولا افراد بعد از عمل جراحی به دلیل دردی که دارند سعی می کنند تنفس سطحی داشته باشند که این خود می تواند عامل ایجاد آتلکتازی باشد.
تشخیص آتلکتازی
- آزمایش برای اندازه گیری اکسیژن و دی اکسید کربن خون ونیز عکس برداری از قفسهٔ سینه.
- وجود مایع در فضای جنب ( اغلب اگزودا)
- با پیشرفت بیماری هایپوکسمی و سیانوز.
- شنیدن صدای کراکل (صدایی شبیه قل قل ناشی از عبور هوا از میان خلط) از ریه در زمان گوش کردن به صدای تنفس با گوشی پزشکی می تواند نشانه ی آتلکتازی باشد.
رادیوگرافی قفسه سینه, التهاب مزمن غدد لنفاوی
درمان آتلکتازی
داروها
– آنتی‌بیوتیک برای مبارزه با عفونت، که به طور اجتناب‌ناپذیر همراه با آتلکتازی رخ خواهد داد.
– داروهای ضد درد برای رفع درد خفیف.
– از مصرف داروهای خواب آور پرهیز کنید. ممکن است آنها باعث عود آتلکتازی شوند.
فعالیت
به محض روبه بهبود گذاشتن علایم، فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرید.
رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی خاصی توصیه نمی‌شود، اما حداقل ۸ لیوان آب یا سایر مایعات در شبانه‌روز بنوشید تا ترشحات ریه رقیق و نرم شود.
پیشگیری و تشخیص بیماری
۱. وادار کردن به سرفه و تنفس عمیق هر ۲-۱ ساعت پس از عمل جراحی که حین آن از بیهوشی عمومی استفاده شده است. همچنین حتی‌الامکان بیمار باید در تخت جابجا شود و تغییر وضعیت دهد.
۲. به هنگام بیماری ریوی، یا پس از عمل جراحی، مایعات باید بیشتر مصرف شوند، چه به صورت خوراکی و چه به صورت تزریقی. به این ترتیب ترشحات ریه رقیق‌تر و نرم‌تر خواهند شد.
۳. اشیای کوچکی که احتمال دارد بچه‌های کوچک آنها را استنشاق کنند از دسترسی آنها دور نگه دارید.
درمان
درمان های رایج آتلکتازی عبارتند از:
- داروهای استنشاقی
- تمرینات تنفس و سرفه
- دستگاه های کمک به تنفس
- نشستن قائم (صاف)
- ایستادن و حرکت کردن پس از جراحی
- همچنین ممکن است به یک یا چند دلیل زیر عمل جراحی را توصیه کند:
- خارج کردن مایعات
- رفع انسداد
- خارج کردن توده
- اصلاح ساختار آناتومی
- باز کردن بافت های افتاده (فروریخته)
عوامل خطر و پیشگیری
متخصصان مراقبت های بهداشتی معتقدند که عوامل مختلفی خطر ابتلا به آتلکتازی را به ویژه پس از جراحی افزایش می دهند.
این عوامل عبارتند از:
- تجویز بیهوشی عمومی، آرامبخش ها یا شل کننده های عضلات
- چاقی
- بارداری
- سیگار کشیدن
- کنترل نامناسب درد
- عمل های قفسه سینه یا قلب و ریه
- آپنه خواب
- بیماری های ریوی مثل آسم، فیبروز سیستیک یا بیماری مزمن انسدادی ریه
