تعریف بیماری
آسم وضعیتی است که در آن مسیرهای تنفسی تنگ و ملتهب شده و موکوس اضافی ترشح می کنند. این وضعیت می تواند باعث مشکل شدن تنفس، سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس شود.
در برخی افراد، آسم تنها یک مشکل کوچک محسوب می شود. اما برای برخی از افراد، آسم می تواند به یک مشکل بزرگ تبدیل شود که مانع انجام فعالیت های روزمره فرد شده و حتی می تواند به حملات کشنده آسم منجر شود.
درمانی برای آسم وجود ندارد اما علایم آن قابل کنترل هستند. به دلیل اینکه علایم بیماری آسم با گذشت زمان تغییر می کنند، لازم است با پزشک خود همکاری لازم را داشته باشید تا علایم و نشانه های بیماریتان را به دقت پیگیری نموده و بر حسب نیاز درمان های لازم برای شما بکار گرفته شود.
علائم بیماری
علایم آسم می تواند خفیف یا شدید باشد و از فردی به فرد دیگر کاملاً متغیر می باشد. شما ممکن است تعداد اندکی از حملات آسم را تجربه کنید و تنها در زمان های خاصی علایم آسم را داشته باشید مانند زمان هایی که ورزش می کنید یا اینکه همیشه علایم بیماری را تجربه کنید.
علایم و نشانه های آسم عبارتند از :
• تنگی نفس
• سفتی یا درد قفسه سینه
• مشکل در خواب که به دلیل تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه ایجاد می شود.
• صدای خس خس یا سوت در زمان بازدم( خس خس از علایم معمول آسم در کودکان می باشد).
• حملات سرفه یا خس خس سینه که با ویروس های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا شدیدتر می شود.
علایمی که نشان دهنده تشدید بیماری آسم می باشند شامل موارد زیر می باشند:
• علایم و نشانه هایی از آسم که شدید بوده و بطور مکرر رخ دهند.
• شدیدتر شدن مشکل در تنفس( این مورد با استفاده از دستگاه پیک فلومتر قابل اندازه گیری است. این دستگاه برای بررسی عملکرد مناسب ریه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع بااین دستگاه میتوان حداکثر سرعت جریان هوا در هنگام خروج از ریه ها را اندازه گیری نمود).
• نیاز به استفاده مکرر از داروهای استنشاقی سریع اثر برای بهبود سریع علایم
در برخی افراد علایم آسم در برخی شرایط شدیدتر می شود. این شرایط عبارتند از :
• آسم ناشی از ورزش. این وضعیت زمانی که هوا سرد و خشک باشد می تواند بدتر شود.
• آسم مربوط به شغل. این آسم می تواند به دلیل محرک های موجود در محیط کار مانند بخار، گاز یا گردوخاک های شیمیایی ایجاد شود.
• آسم ناشی از آلرژی. این نوع آسم در اثر آلرژن های خاص مانند آلرژن های مربوط به حیوانات خانگی، سوسک یا گرده گل ها ایجاد می شود.
علت بیماری
دلیل این که برخی افراد مبتلا به آسم می شوند اما افراد دیگر به این بیماری مبتلا نمی شوند مشخص نیست اما احتمالاً ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی(ارثی) در ابتلا به این بیماری نقش دارند.
عوامل محرک ایجاد آسم
مواجهه با مواد مختلفی که باعث آلرژی می شوند(آلرژن ها) و محرک ها می توانند سبب بروز علایم و نشانه های آسم شوند. عوامل محرک ایجاد بیماری آسم از فردی به فرد دیگر متغییر هستند و می توانند شامل موارد زیر باشند:
• آلرژن های موجود در هوا مانند گرده گل ها، ذرات و شوره پوست حیوانات، قارچ ها و گردو خاک و ذرات معلق موجود در هوا
• عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی
• فعالیت فیزیکی(آسم ناشی از ورزش)
• هوای سرد
• آلاینده ها و محرک های هوا مانند سیگار
• داروهای خاص مانند بتابلوکرها، آسپرین، ایبوپروفن(آدویل و غیره) و ناپروکسن
• استرس و احساسات شدید
• سولفیت ها و افزودنی های نگهدارنده به برخی از غذاها و نوشیدنی ها مانند میگو، میوه های خشک شده، سیب زمینی فرآوری شده، آبجو و شراب
• بیماری ریفلاکس معدی مروی Gastroesophageal reflux disease (GERD) که در این بیماری اسید معده به داخل مری برمی گردد.
• سیکل قاعدگی در برخی خانم ها
عوارض بیماری
عوارض آسم عبارتند از:
• علایمی که خوابیدن، کار کردن یا فعالیت های شغلی بیمار را مختل می کنند.
• مشکل در رفتن به مدرسه یا سرکار در زمان های عود بیماری
• تنگ شدن دائمی مجاری تنفسی که می تواند نحوه نفس کشیدن بیمار را تحت تأثیر قرار دهند.
• مراجعه به اورژانس و بستری شدن در زمان های حملات شدید آسم
• عوارض جانبی برخی داروهایی که برای کنترل آسم شدید مصرف می شود.
درمان مناسب آسم تا حد زیادی می تواند از عوارض بلندمدت و کوتاه مدت آسم جلوگیری کند.
پیشگیری و تشخیص بیماری
پیشگیری و کنترل طولانی مدت بیماری مهم ترین راه برای جلوگیری از شروع حملات آسم می باشد. درمان بیماری معمولاً شامل شناسایی محرک های بروز علایم بیمار، اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز این علایم و بررسی نحوه نفس کشیدن بیمار برای اطمینان از اثر مثبت داروهای مصرفی در کنترل علایم می باشد. در مواقع شروع حملات آسم شما ممکن است نیاز به استفاده از داروهای استنشاقی سریع اثر مانند آلبوترول داشته باشید.
داروها
تعیین نوع داروهای مناسب برای شما به برخی عوامل مانند سن، علایم بیماری، محرک های ایجاد علایم و اثر داروها برای کاهش علایم بستگی دارد.
داروهای پیشگیری کننده و داروهای مصرفی برای کنترل طولانی مدت بیماری، التهاب مسیرهای تنفسی که باعث بروز علایم بیماری می شود را کاهش می دهند. داروهای استنشاقی سریع اثر( گشادکننده های برونش ها) به سرعت مسیرهای تنفسی ملتهب که باعث محدود شدن تنفس بیمار می شوند را باز می کنند. در برخی بیماران مصرف داروهای آلرژی لازم است.
داروهای کنترل طولانی مدت آسم
این داروها که معمولاً به صورت روزانه مصرف می شوند، مهم ترین داروها در کنترل بیماری آسم هستند. این داروها بیماری آسم را به صورت روزانه تحت کنترل قرار می دهند و احتمال بروز حملات آسم را کاهش می دهند. انواع داروهای کنترل طولانی مدت آسم عبارتند از :
• کوتیکواستروئیدهای استنشاقی. این داروهای ضدالتهاب شامل فلوتیکازون(Flovent HFA)، بودزونید(Pulmicort Flexhaler)، فلونیزولید(Aerobid)، سیکلزونید(Alvesco)، بکلومتازون(Qvar) و مومتازون(Asmanex) هستند.
ممکن است نیاز باشد که شما این داروها را به مدت چند روز تا چند هفته مصرف کنید تا حداکثر اثرات مفید خود را نشان دهند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای خوراکی، این داروهای کورتیکواستروئید نسبتاً اثرات جانبی کمتری دارند و معمولاً مصرف طولانی مدت آنها بدون خطر می باشد.
• مهارکننده های لکوترین ها. این داروهای خوراکی شامل مونتلوکاست(Singulair)، زافیرلوکاست(Accolate) و زیلتون(Zyflo) در عرض ۲۴ ساعت به کاهش علایم آسم کمک می کنند. در برخی بیماران مصرف این داروها باعث ایجاد علایم روانی مانند تحریک پذیری، آشفتگی، توهم، افسردگی و افکار خودکشی می شود. در صورت بروز هر واکنش غیرمعمول با مصرف این داروها به توصیه های پزشکی عمل کنید.
• آگونیست های گیرنده های بتای طولانی اثر. این داروهای استنشاقی که شامل سالمترول(Serevent) و فورموترول(Foradil و Perforomist) هستند مسیرهای تنفسی را باز می کنند. نتایج برخی مطالعات نشان داده است که این داروها ممکن است خطر بروز حملات آسم را افزایش دهند بنابراین باید این داروها را تنها همراه با داروهای کورتیکواستروئید استنشاقی استفاده کرد. همچنین چون این داروها مانع تشخیص بدتر شدن وضعیت بیمار مبتلا به آسم می شوند، در زمان حمله آسم شدید نباید از آنها استفاده کرد.
• داروهای استنشاثی ترکیبی. این داروها مانند فلوتیکازون-سالمترول(Advair Diskus)، بودزونید-فورموترول(Symbicort) و مومتازون-فورمترول(Dulera) شامل یک داروی آگونسیت گیرنده بتای طولانی اثر همراه با یک کورتیکواستروئید هستند. به دلیل اینکه این داروهای استنشاقی ترکیبی حاوی آگونسیت های گیرنده بتای طولانی اثر هستند، می توانند خطر بروز حملات شدید آسم را افزایش دهند.
• تئوفیلین. داروی تئوفیلین(Theo-24، Elixophyllin و غیره) یک قرص با مصرف روزانه است که از طریق شل کردن عضلات اطراف مجاری تنفسی به باز نگه داشتن مسیرهای تنفسی کمک می کند( گشادکننده برونش است). برخلاف گذشته، جدیداً این دارو کاربرد زیادی در درمان بیماران مبتلا به آسم ندارد.
• داروهای استشاقی سریع اثر. این داروها در زمان نیاز به کاهش سریع و کوتاه مدت علایم بیماران در حملات آسم یا با توصیه پزشک قبل از انجام ورزش مورد استفاده قرار می گیرند. انواع داروهای استشاقی سریع اثر عبارتند از :
• آگونیست های گیرنده های بتای کوتاه اثر. این گشادکننده های برونش سریع اثر استنشاقی در عرض چند دقیقه عمل کرده و در زمان حملات آسم به سرعت علایم بیمار را کاهش می دهند. این داروها شامل آلبوترول(ProAir HFA، Ventolin HFA و غیره)، لوالبوترول(Xopenex) و پریبوترول(Maxair) است. آگونیست های گیرنده های بتای کوتاه اثر می توانند به صورت استنشاقی یا با یک نبولایزر( ماشینی که داروهای آسم را به ذرات ریز مه مانند تبدیل می کند) به صورت اسپری مصرف شوند.
• ایپراتروپیوم(Atrovent). ایپراتروپیوم مانند سایر گشاد کننده های برونش ها سریعاً اثر کرده و به طور فوری عضلات مسیرهای هوایی را شل می کند و باعث راحت تر شدن تنفس می شود. ایپراتروپیوم بیشتر در درمان آمفیزم و برونشیت های مزمن استفاده می شود اما در برخی موارد برای درمان حملات آسم نیز استفاده می شود.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا داخل وریدی. این داروها که شامل پردنیزون و متیل پردنیزون است، التهاب مسیرهای تنفسی که در آسم شدید رخ می دهد را کاهش می دهند. این داروها در صورت مصرف طولانی مدت دارای برخی عوارض جانبی هستند بنابراین تنها برای درمان علایم آسم شدید در کوتاه مدت استفاده می شوند.
اگر شما دچار حملات آسم می شوید داروهای استنشاقی سریع اثر می توانند به سرعت علایم شما را کاهش دهند. اما اگر داروهای کنترل طولانی مدت آسمی که مصرف می کنید عملکرد مناسبی داشته باشند شما نیازی به استفاده زیاد از داروهای استنشاقی سریع اثر نخواهید داشت.
مقدار تنفس خود را در طول هفته ثبت نمایید. اگر مقدار استفاده شما از داروهای استنشاقی سریع اثر بیشتر از مقداری باشد که پزشکتان توصیه کرده است، به پزشک مراجعه کنید. احتمالاً در این شرایط لازم است دوز داروهای کنترل طولانی مدت مصرفیتان تغییر کند.
داروهای آلرژی در مواردی که آسم به دلیل آلرژی ایجاد شده است یا با آلرژی تشدید می یابد می توانند مفید باشند. این داروها عبارتند از :
• تزریق آلرژی(ایمونوتراپی). تزریق آلرژی به تدریج واکنش سیستم ایمنی شما را به آلرژن های خاص کاهش می دهد. به مدت چندین ماه معمولاً یک بار در هفته تزریق به بدن شما صورت می گیرد سپس به مدت ۳ تا ۵ سال، یک بار در ماه تزریق انجام می شود.
• اومالیزوماب(Xolair). این دارو برای افرادی که مبتلا به آلرژی و آسم شدید هستند هر ۲ تا ۴ هفته یک بار تزریق می شود. این دارو با تغییر سیستم ایمنی اثر خود را اعمال می کند.
• داروهای آلرژی. این دسته از داروها شامل اسپری های بینی آنتی هیستامین و ضداحتقان مانند کورتیکواستروئیدها و اسپری بینی کرومولین هستند.
ترموپلاستی برونشی
این درمان برای افرادی به کار گرفته می شود که بیماری آسم شدید آنها با استفاده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا سایر داروهای کنترل طولانی مدت درمان نشده است. البته این روش درمانی در حال حاضر به طور کامل و برای همه افراد در دسترس نیست.
در این روش معمولاً در طول سه جلسه ویزیت سرپایی، قسمت های داخلی مجاری تنفسی داخل ریه ها با استفاده از یک الکترود حرارت داده می شود و با این کار عضلات صاف داخل مسیرهای تنفسی کمتر می شود. این کار باعث کاهش قابلیت تنگ شدن مجاری تنفسی شده و نفس کشیدن بیمار را راحت تر کرده و حملات آسم را کاهش می دهد.
درمان بر اساس شدت برای کنترل بهتر: یک رویکرد گام به گام
درمان شما باید قابل تغییر و بر اساس تغییرات علایم شما باشد که باید در زمان های مشخص با مراجعه شما به پزشک مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس پزشک شما می تواند تغییراتی در درمان شما ایجاد کند. به عنوان مثال اگر اسم شما به خوبی کنترل شده باشد، پزشکتان می تواند داروی کمتری را برای شما تجویز کند. اگر آسم شما به خوبی کنترل نشود یا شدیدتر شود، پزشکتان ممکن است دوز داروهای مصرفی شما را افزایش دهد و به شما توصیه کند که تعداد مراجعات خود را به پزشکتان افزایش دهید.
برنامه عملکردی آسم
با همکاری پزشک خود یک برنامه عملکردی آسم برای خود تعریف کنید و در آن برنامه زمانی مصرف داروهای خود یا زمان کاهش یا افزایش دوز داروهای مصرفیتان را یادداشت کنید. همچنین در این برنامه لیستی از محرک هایی که باعث شروع علایم شما می شوند و اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز این علایم را تهیه کنید.
به علاوه پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که علایم بیماریتان مورد پیگیری قرار گیرد یا در زمان های مشخص نحوه کنترل بیماری شما با استفاده از پیک فلومتر مورد بررسی قرار گیرد.
