تعریف بیماری
آبسه به تجمع چرک در زیر پوست یا داخل بدن گفته می‌شود. آبسه‌ها معمولاً به دلیل عفونت یا به دلیل گیر افتادن یک جسم خارجی در بدن شما ایجاد می‌شوند. هنگامی که بدن شما با عفونت مبارزه می‌کند یا سعی می‌کند یک جسم خارجی را که در داخل آن گیر افتاده است از بین ببرد، گلبول‌های سفید خون بافت‌های آسیب دیده را پر میکنند و مایع حاصل که چرک نامیده می‌شود منجر به ایجاد آبسه در آن ناحیه می‌شود. چرک حاوی باکتری‌های زنده و مرده، گلبول‌های سفید زنده و مرده، و بقایای سلول‌ها و بافت‌هایی است که در اثر عفونت یا پاسخ ایمنی بدن کشته یا زخمی شده‌اند.
آبسه‌ها اغلب در داخل یا نزدیک پوست یا در دهان نزدیک دندانها ایجاد می‌شوند. آبسه اغلب شبیه برآمدگی به اندازه‌های مختلف است که قرمز و اغلب متورم هستند و داخل برجستگی فضایی پر از چرک وجود دارد. عاقلانه نیست که سعی کنیم آبسه را هر چقدر هم که سطحی باشد، تخلیه کنیم. زیرا انجام این کار اغلب ممکن است منجر به ایجاد عفونت خونی کشنده و سپسیس شود.
آبسه‌ها معمولا با آنتی بیوتیک، جراحی یا ترکیبی از اینها قابل درمان هستند. در بسیاری از موارد، تخلیه آبسه با جراحی ضروری است. نمونه‌ای از مایع درون آبسه به طور کلی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا هر گونه باکتری مسبب را شناسایی کند. اکثر آبسه‌ها را می‌توان به طور موثر درمان کرد و عوارض نسبتا کمی دارند، اگرچه برخی از آبسه‌ها ممکن است به صورت عمیق تر در بدن یا در اندام‌های شما ایجاد شوند و آسیب‌های بسیار جدی تری را ایجاد کنند.
علائم بیماری
علائم اصلی آبسه دندان درد است. این ممکن است یک درد تپنده باشد و اغلب شدید است. این درد معمولاً ناگهانی شروع می شود و طی ساعات یا روزهای بعد شدیدتر می شود. در برخی موارد، درد ممکن است به گوش، استخوان فک و گردن نیز برسد و علائم آن شامل:
- دندان درد شدید، مداوم و ضربان دار که می تواند به استخوان فک، گردن یا گوش ساطع شود.
- حساسیت به دمای سرد و گرم
- حساسیت به فشار جویدن یا گاز گرفتن
- تب
- تورم در صورت یا گونه
- غدد لنفاوی حساس و متورم زیر فک یا گردن
- در صورت پاره شدن آبسه به طور ناگهانی، بوی بد و مزه بد، مایع شور مانندی در دهان حس می کنید و سپس درد تسکین می یابد.
- مشکل در تنفس یا بلع
علت بیماری
دندان شما پر از باکتری است، و این باکتری‌ها یک فیلم چسبنده به نام پلاک روی دندان تشکیل میدهند. اگر دندان خود را تمیز نگه ندارید، اسیدهای تولید شده توسط باکتر‌های پلاک به دندانها و لثه‌های شما آسیب می‌رسانند و این آسیب منجر به پوسیدگی دندان یا بیماری لثه می‌شود. موارد زیر احتمال تشکیل آبسه دندان را افزایش میدهند:
رعایت نکردن درست بهداشت دهان و دندان، اگر مرتب دندانهایتان را مسواک نزنید و از نخ دندان استفاده نکنید، روی دندانهایتان پلاک تشکیل می‌شود.
مصرف زیاد غذاها و نوشیدنی‌های قندی و نشاسته‌ای، مواد قندی و نشاسته‌ای باعث رشد باکتری در پلاک شده و منجر به پوسیدگی دندان و در نهایت ایجاد آبسه دندان می‌شوند.
رایج‌ترین علت ایجاد آبسه دندان، آسیب‌های دندانی است. آسیب‌های دندانی معمولا شامل یک ضربه شدید به دندان یا شکستگی دندان در اثر جویدن چیز سفت هستند. این شکستگی دندان باعث ایجاد منافذی در مینای دندان شده و این منافذ به باکتری‌ها اجازه میدهند که مرکز دندان را عفونی کنند. سپس ممکن است این عفونت دندان از ریشه دندان به استخوان‌های محافظ دندان گسترش یابد.
داشتن سیستم ایمنی ضعیف، این مورد شامل افرادی می‌شود که بیماری‌های خاص، مانند دیابت، دارند و افرادی که تحت درمان‌هایی مانند شیمی درمانی هستند یا داروهای استروئیدی مصرف میکنند.
انواع مختلف آبسه کدامند؟
آبسه‌ها می‌توانند در سراسر بدن ایجاد شوند، چه در مکان‌هایی که قابل مشاهده هستند و چه در داخلبدن که ممکن است مورد توجه قرار نگیرند و باعث بروز عوارض جدی از جمله آسیب اندام به اندام‌ها شوند. رایج ترین انواع آبسه عبارتند از:
آبسه پوستی: ناشی از عفونت‌هایی است که منجر به جمع شدن چرک در پوست می‌شود. اینها می‌توانند شامل عفونت‌های ناشی از باکتری (معمولاً استافیلوکوک)، عفونت‌های فولیکول مو (فولیکولیت)، جوش‌ها یا زخم‌ها یا جراحات جزئی که عفونی می‌شوند، باشد. آبسه‌های پوستی ممکن است در هر جایی از بدن ایجاد شوند.
آبسه دندانی: که می‌تواند در مرکز دندان (پالپ) ایجاد شود و به ریشه یا ساختارهای استخوانی که دندان را نگه می‌دارد گسترش یابد. زمانی که باکتری‌ها از طریق سوراخی مانند حفره ناشی از پوسیدگی دندان یا آسیبی که منجر به شکستگی، بریدگی یا ترک خوردگی دندان می‌شود، وارد شوند، دندان ممکن است عفونی شود.
سایر نوع‌های آبسه که کمتر رایج هستند، عبارتند از:
آبسه شکمی: این آبسه ممکن است نزدیک یا داخل اندام‌های شکمی مانند کبد، پانکراس یا کلیه‌ها باشد. علل آبسه شکمی عبارتند از عفونت‌ها، پارگی اندام‌ها (مانند آپاندیس یا تخمدان) و بیماری التهابی روده (IBD).
آبسه کبد آمیبی: نوعی ناشی از آمیبیاز، یک عفونت روده‌ای است که می‌تواند به کبد سرایت کند. عفونت ناشی از انگل روده‌ای انتامبا هیستولیتیکا است که از طریق غذا و آب آلوده به مدفوع حاوی انگل پخش می‌شود. آمیبیازیس در جمعیت‌های شلوغ با بهداشت نامناسب شایع است.
آبسه آنورکتال: در داخل یا نزدیک مقعد یا راست روده قرار دارد و بیشتر در اثر بیماری‌های مقاربتی، عفونت شقاق مقعد، مسدود شدن غدد یا ضربه به آن ناحیه ایجاد می‌شود.
آبسه بارتولین (یا کیست): می‌تواند در غدد بارتولین واقع در هر طرف دهانه واژن ایجاد شود. مجرای غده ممکن است مسدود شود و باعث تجمع مایع در طول زمان شود و به طور بالقوه عفونت و تشکیل آبسه را به دنبال داشته باشد.
آبسه مغزی: معمولاً نتیجه یک عفونت باکتریایی یا قارچی در بخشی از مغز است. فشار ایجاد شده توسط آبسه می‌تواند باعث بروز مشکلات مغزی جدی از جمله تشنج، از دست دادن عملکرد عضلانی و مشکلات زبانی شود. آبسه مغزی یک مورد اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
آبسه اپیدورال: یک اتفاق نادر ناشی از عفونت ناحیه بین مننژها (غشاهای پوشاننده مغز و نخاع) و استخوان‌های جمجمه یا ستون فقرات است. اگر داخل جمجمه باشد، آبسه اپیدورال داخل جمجمه تشکیل شده است. اگر در ستون فقرات باشد، آبسه اپیدورال نخاعی است که شایع ترین نوع آبسه اپیدورال تلقی می‌شود.
آبسه پری لوزه: یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی لوزه‌ها، عفونت لوزه‌ها است. اغلب، این عفونت توسط باکتری‌های گروه A استرپتوکوک بتا همولیتیک ایجاد می‌شود. همان باکتری که باعث گلودرد استرپتوکوکی می‌شود. با این حال، آبسه پری لوزه به دلیل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان سریع و موثر لوزه نادر است.
آبسه پیوژنیک کبد: به سادگی در ناحیه‌ای روی کبد ایجاد می‌شود که چرک تولید می‌کند. این آبسه می‌تواند ناشی از بسیاری از انواع عفونت‌های شکمی، عفونت لوله‌هایی که صفرا را تخلیه میکنند، یا ضربه به کبد باشد.
آبسه نخاع: یک نتیجه بسیار نادر از عفونت در داخل ستون فقرات است. هنگامی که اتفاق می‌افتد، اغلب یک عارضه آبسه اپیدورال محسوب می‌شود.
پیشگیری و تشخیص بیماری
با سالم نگه‌داشتن دندانها و لثه‌ها می‌توان خطر ایجاد آبسه را کاهش داد. برای کاهش خطر تشکیل آبسه، باید کارهای زیر را انجام دهید:
- حداقل روزی یک مرتبه از نخ دندان یا برس بین دندانی برای تمیز کردن بین دندانها و زیر خط لثه استفاده کنید.
- روزی دو مرتبه، هر مرتبه حداقل به مدت دو دقیقه، دندان‌های خود را با خمیردندان فلوراید مسواک بزنید.
- بعد از مسواک زدن دهان را با آب یا دهانشویه نشویید زیرا این‌کار خمیردندان محافظ را می‌شوید، فقط خمیر دندان اضافی را از دهان خارج کنید.
- مصرف غذاها ونوشیدنی‌های قندی و نشاسته‌ای را مخصوصا بین وعده‌های غذایی یا قبل از خواب کاهش دهید.
- بطور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید، دندانپزشک با توجه به وضعیت سلامت دهان و دندانهایتان، به شما خواهد گفت که هر چند وقت یکبار باید برای معاینه مراجعه کنید.
درمان آبسه
هر فردی که دارای علائم مرتبط با آبسه دندان است باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کند، آبسه های دندان به راحتی توسط دندانپزشک تشخیص داده می شود. افرادی که مشکل بلع و تنفس دارند، باید حتما به دندانپزشک مراجعه کنند. پزشک نمی تواند آبسه را درمان کند، اما ممکن است دارو تجویز کند و در مورد مراقبت های آن برای جلوگیری از درد توصیه هایی به شما بگوید.
نکته: آبسه باید درمان شود و چرک داخل آن که حاوی باکتری است تخلیه شود، پزشک برای انجام این کار از بی حسی موضعی استفاده می کند.
درمان آبسه پری اپیکال
برای درمان این نوع آبسه، از درمان ریشه برای برداشتن آن استفاده می کنند. از مته دندانپزشکی برای ایجاد سوراخ در دندان از دست رفته استفاده می شود تا چرک خارج شود، هر گونه بافت آسیب دیده از پالپ برداشته می شود. سپس یک پر کننده ریشه در فضا قرار می گیرد، تا از عفونت های بعدی جلوگیری شود.
درمان آبسه پریودنتال
آبسه تخلیه شده و پریودنتال کاملا تمیز می شود. سپس سطوح ریشه دندان با جرم گیری و ترسیم زیر خط لثه صاف می شود. این کار به بهبود دندان کمک می کند و از بروز عفونت های بیشتر جلوگیری به عمل می آورد.
جلوگیری از درد بعد از برداشتن آبسه
مصرف مسکن های بدون نسخه ممکن است به کاهش درد بسیار کمک کند، اما این نکته مهم است که دارو را درست مصرف کنید. مسکن ها فقط برای کاهش درد می باشند و نمی توانند جایگزین مراجعه به دندانپزشک شوند. با این حال، استفاده از داروهای آسپرین، ایبوپروفن یا تیلنول (پاراستامول) مسکن های موثری هستند.
استفاده از داروهای مسکن برای چه کسانی مناسب نمی باشد؟
ایبوپروفن و آسم: اگر مبتلا به آسم هستید، ایبوپروفن مصرف نکنید.
ایبوپروفن و زخم معده: در صورت داشتن زخم معده ایبوپروفن مصرف نکنید.
آسپرین و کودکان: برای کودکان زیر ۱۶ سال مناسب نمی باشد و نباید مصرف شود.
آسپرین و بارداری و شیردهی: در صورت بارداری یا شیردهی از مصرف آسپرین خودداری کنید.
آنتی بیوتیک ها
ممکن است آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از گسترش عفونت تجویز شوند و همراه با مسکن مصرف شوند. نمونه هایی از آنتی بیوتیک ها شامل: آموکسی سیلین یا مترونیدازول ها هستند. به هیچ وجه نباید آنتی بیوتیک را برای جایگزینی درمان و مراجعه به دندانپزشک یا به تعویق انداختن درمان دانست.
نتیجه گیری
کیست های دندانی و آبسه اگر درمان نشوند ممکن است یک حفره پر از مایع در ریشه دندان ایجاد شود. به این تورم کیست دندان می گویند. خطر عفونی شدن کیست بسیار زیاد است، پس باید این نکته را رعایت کنید. اگر این اتفاق بیفتد، بیمار به آنتی بیوتیک و احتمالاً جراحی نیاز دارد.
