گروه دارویی
دارو های سرکوب کننده اشتها و اشتها آور
پیشینه دارو
متیل فنیدیت – Methylphenidate مهارگر قوی بازجذب دوپامین و به میزان کم تری نوراپی نفرین در دستگاه عصبی مرکزی است، گمان می‌رود نقص فعالیت این دو آمین پیام‌رسان (دوپامین و اپی‌نفرین) از علل بروز سندرم اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی در کودکان و بزرگسالان باشد، متیل‌فنیدات با افزایش فعالیت این دو آمین عصبی در بهبود نشانگان این بیماری مؤثر است. در بیماری مبتلا به حملهٔ خواب نیز نقص در فعالیت نورون های دوپامینرژیک و ارکسین از علل بیماری هستند که این دارو با همان مکانیسم بیماری را کنترل می‌کند.
هرچند متیل‌فنیدات دارای اسکلت و ساختار آمفتامینی است ولی برخلاف آن توانایی آزادسازی کاتکول آمینها را ندارد و بازجذب سروتونین را نیز مهار نمی‌کند و از این جهت به آمفتامین برتری دارویی دارد.
موارد مصرف
این دارو برای درمان فعالیت مفرط (hyperactivity) و درمان علائم نارکولپسی به کار می‌رود. همچنین از آن برای درمان اختلالات افسردگی در بیمارانی استفاده می‌شود که بیماری های جسمی آنان اجازه مصرف ضد افسردگی های متداول را نمی‌دهد.
عوارض دارو
عوارض جانبی رایج متیل فنیدات شامل اختلال خواب، کاهش اشتها، خشکی دهان، اضطراب و کاهش وزن است. عوارض جانبی جدی تر ممکن است شامل روان‌پریشی، واکنش های آلرژیک، نعوظ طولانی مدت، سوء مصرف مواد و مشکلات قلبی باشد. اعتقاد بر این است که متیل فنیدات با مهار بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین توسط یاخته های عصبی (نورون ها) عمل می‌کند. متیل‌فنیدات یک محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) از گروه فنتیل‌آمین و پیپریدین است.
هشدار دارویی
-لازم است که پیش از تجویز دارو، خطر سوء مصرف و سابقه اعتیاد بیمار ارزیابی شود و در طول درمان، از لحاظ سوء مصرف یا اعتیاد پایش گردد.
-ارزیابی های قلبی عروقی در ابتدای درمان و در صورت بروز علایمی از قبیل درد شدید قفسه سینه، سنکوپ غیر قابل توضیح و دیگر علایم بیماری های قلبی در طول دوره درمان، ضرورت دارد.
-فشار خون و ضربان قلب بیمار در ابتدای درمان، به دنبال افزایش دوز و سپس به صورت دوره ای در طول درمان پایش گردد.
-میزان رشد (قد و وزن) و اشتهای کودکان و نوجوانان در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای ارزیابی شود. هم چنین وزن بزرگسالان نیز پایش گردد.
-تغییرات خلق بیمار پس از شروع درمان پایش گردد و خطر بروز افکار خودکشی در بیمار در نظر گرفته شود.
-علایم حیاتی، تغییرات رفتاری و خواب بیمار پایش شود.
-شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff) و سطح پلاکت به صورت دوره ای ارزیابی شود (در مصارف طولانی مدت دارو به صورت سالیانه پایش گردد).
-علایم واسکولوپاتی محیطی بیمار (مانند تغییرات انگشت) پایش شود و به بیمار گوشزد شود که علایم تغییرات انگشت را گزارش کند.
-نیاز بیمار به ادامه درمان به صورت دوره ای ارزیابی شود.
-در صورت احتمال مصرف/سوء مصرف خانوادگی دارو، آزمایش سم شناسی به صورت تصادفی انجام شود.
-به بیمار گوشزد شود که هرگونه علایمی از قبیل افسردگی، پرخاشگری، رفتار خصمانه یا افکار خودکشی را گزارش کند.
تداخلات دارویی
قرص خوراکی متیل فنیدات ممکن است با دارو های دیگر، ویتامین ها و محصولات گیاهی که مصرف می کنید تداخل داشته باشد. (تداخل زمانی رخ می دهد که یک ماده کارکرد دارو را تغییر می دهد و از عملکرد صحیح دارو جلوگیری کند)
برای جلوگیری از تداخل دارویی، پزشک باید تمام دارو های مصرفی شما را به دقت مدیریت کند. تمام دارو ها، ویتامین ها و محصولات گیاهی که مصرف می کنید را به پزشک خود اطلاع دهید. برای اطلاع از تداخلات دارویی با پزشک یا داروساز صحبت کنید.
-دارو های رفلاکس اسید
مصرف این دارو ها همزمان با متیل فنیدات دارو می تواند باعث افزایش جذب متیل فنیدات شود. همچنین این دارو ها می توانند بر نحوه عملکرد فرم های طولانی اثر متیل فنیدات تاثیر بگذارند. این دارو ها عبارتند از:
آنتی اسید ها، مهار کننده های H2، مهار کننده های پمپ پروتون
-داروهای سروتونرژیک
مصرف این دارو ها با متیل فنیدات ممکن است خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش دهد که می تواند کشنده باشد. در صورت مصرف هر یک از این داروها ، پزشک دوز متیل فنیدات را کاهش می دهد و علائم سندرم سروتونین را تحت نظر دارد. علائم این بیماری شامل اضطراب، تعریق، پرش عضلانی و گیجی هستند.
نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین و سرترالین
دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA) مانند آمی تریپتیلین و کلومیپرامین
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند سلژیلین و فنل زین
مواد مخدر فنتانیل و ترامادول
بوسپیرون ضد اضطراب
تریپتان
اشکال دارویی
Tab : 10 mg , 20 mg
