گروه دارویی
خواب آور های آرام بخش و ضد جنون ها
پیشینه دارو
دیازپام – Diazepam مانند سایر بنزودیازپین ها آگونیست گیرنده های بنزودیازپینی بوده که با اثر بر روی گیرنده های گاما آمینوبوتیریک اسید و در نهایت ورود یون کلر به نورون ها اثرات خود را اعمال می‌کند. این دارو می‌تواند از طریق دهان گرفته شود، داخل روده وارد شود، به عضله تزریق شود، به داخل ورید تزریق شود یا به عنوان اسپری بینی استفاده شود.
هنگامی که به رگ وارد شود، اثرات در یک تا پنج دقیقه شروع می‌شود و تا یک ساعت ادامه می‌یابد. از طریق دهان، اثرات پس از ۱۵ دقیقه تا یک و نیم ساعت بعد از مصرف شروع می‌شود.
مکانیسم آرام بخشی آن به‌طور دقیق مشخص نیست و به نظر می‌رسد بر روی GABA در مغز تأثیر دارد. فعالیت تشنجی را با تأثیر بر قشر حرکتی مخ سرکوب می‌کند.
موارد مصرف
این دارو در کنترل اختلالات اضطراب یا برای تشکین کوتاه مدت علائم اضطراب و درمان علائم قطع مصرف الکل مصرف می شود. دیازپام تزریقی جهت تسکین اضطراب و تنش قبل از عمل جراحی به عنوان پیش دارو مصرف می‌گردد. این دارو همچنین به عنوان داروی کمکی از راه تزریق وریدی پیش از برگرداندن ریتم طبیعی قلب، (CARDIOVERSION) به منظور کاهش اضطراب مصرف می‌شود. دیازپام تزریقی به عنوان داروی کمکی در درمان حملات صرعی و از راه خوراکی در اختلالات تشنجی(۱۴-۷ روز) به کار برده می‌شود. این دارو به عنوان داروی کمکی در تسکین اسپاسم عضلانی اسکلتی نیز مصرف می‌شود.
عوارض دارو
قرص دیازپام، سرعت فعالیت های مغز را پایین می‌آورد و روی قدرت قضاوت، تفکر و مهارت های حرکتی‌تان اثر سوء دارد. زمانی که تحت درمان با این قرص هستید، از مصرف الکل یا دیگر مواد مخدر که روی فعالیت های مغز تأثیر می‌گذارد، خودداری کنید. همچنین تا زمانی که از تأثیر قرص دیازپام روی بدن‌تان آگاه نشده اید، از رانندگی، کارکردن با وسایل یا دیگر کار هایی که نیاز به ذهنی هوشیار دارد، دوری کنید.عوارض جانبی شایع که ممکن است در پی مصرف قرص دیازپام به وجود آید شامل این موارد می‌شود:
-خواب آلودگی
-احساس خستگی و کوفتگی
-ضعف ماهیچه ها
-نا هماهنگی یا بی نظمی حرکات عضلانی (آتاکسی)
-سردرد
-لرزش
-سرگیجه
-خشکی دهان یا بزاق بیش‌ازحد
-حالت تهوع
-یبوست
اگر شدت این عوارض کم یا متوسط باشد، پس از چند روز یا چند هفته از بین خواهند رفت. اگر شدت این عوارض زیاد است یا مدت طولانی شما را درگیر کرده، با پزشک تان مشورت کنید.
عوارض جانبی خطرناک و نشانه هایشان از این قرار است:
تشدید تشنج که ممکن است با بالا رفتن تعداد حملات و شدید شدن آن همراه باشد.
تغییرات مغزی یا شیوهٔ فکر کردن با نشانه هایی مثل: افسردگی، سردرگمی، احساس چرخیدن اتاق دور سر، دید دوتایی یا تار، فکر خودکشی و از دست دادن حافظه.
واکنش های غیرمنتظره همراه با نشانه هایی مثل: هیجان بیش‌ازحد، اضطراب، توهم، شدت اسپاسم های ماهیچه‌ای، مشکل خواب و پریشانی.
مشکلات کبد که با نشانه هایی شامل زرد شدن پوست یا سفیدی چشم ها (یرقان) همراه می‌شود.
مشکلات مثانه مثل: عدم توانایی دفع و نگه داشتن ادرار.
کاهش یا افزایش میل جنسی
خماری که با نشانه هایی مثل لرزش، درد های شکمی یا عضلانی، عرق کردن و تشنج همراه می‌شود.
هشدار دارویی
-وضعیت ذهنی، فشار خون، سرعت قلب و تنفس بیمار پایش گردد.
-سطح آنزیم های کبدی و CBC در صورت مصرف طولانی مدت دارو ارزیابی گردد.
-لازم است که در صورت مصرف مداوم دوز بالا یا دریافت وریدی به صورت طولانی مدت، بیمار از لحاظ بروز علایم سمیت ناشی از پروپیلن گلیکول پایش شود (شامل کراتینین سرم، BUN، لاکتات سرم، گپ اسمول؛ گپ اسمول ≥ ۱۰ بیانگر سطح بالای پروپیلن گلیکول می باشد و گپ اسمول ≥ ۱۲ نشان دهنده سمیت ناشی از پروپیلن گلیکول می باشد).
-بیمار از لحاظ سابقه اعتیاد پایش شود.
-لازم است که نیاز بیمار به ادامه درمان به صورت دوره ای ارزیابی گردد.
-در صورت تصمیم به قطع دارو، کاهش تدریجی دوز مصرفی ضروری می باشد.
-مصرف طولانی مدت دارو به وابستگی، سوء مصرف یا تحمل دارویی منجر می شود.
– لازم است که در بیماران بستری، تمهیداتی به منظور جلوگیری از سقوط و به زمین افتادن بیمار در نظر گرفته شود.
-نکات ایمنی در مواجهه با حملات تشنج به بیمار آموزش داده شود (در صورت تجویز دارو به منظور کنترل تشنج).
-این دارو نباید بیش از مقدار تجویز شده مصرف شود.
-در صورتی که پس از چند هفته، اثربخشی دارو کاهش یافت،باید به پزشک مراجعه و از افزایش مقدار مصرف دارو خودداری نمود.
-به عنوان ضد تشنج، دوره درمان باید کامل شود. باید دقت شود هیچیک از نوبت های مصرف فراموش نشود.
-به منظور کاهش احتمال بروز عوارض قطع مصرف دارو، مصرف این دارو باید به تدریج قطع گردد.
-در صورت تزریق عضلانی ، این دارو باید عمیقاً در عضله دلتوئید تزریق گردد.
-به منظور کاهش ترمبوز وریدی، فلبیت، تحریک موضعی و تورم، تزریق وریدی دارو نباید در ورید های کوچک در پشت دست یا مچ صورت گیرد.
-انفوزیون مداوم وریدی این دارو توصیه نمی‌شود.
تداخلات دارویی
ممکن است قرص دیازپام با سایر دارو ها، ویتامین ها یا دارو های گیاهی مصرفی تان ایجاد اختلال کند. زمانی که اثر دارو تغییر کند، به معنی تداخل دارویی خواهد بود. این اختلال می‌تواند خطرناک باشد و یا اثردهی مناسب قرص را پایین بیاورد.
برای جلوگیری از تداخل دارویی، پزشک باید با دقت تمام دارو های شما را ساماندهی کند. فراموش نکنید که لیست تمام دارو ها، ویتامین ها یا دارو های گیاهی مصرفی‌تان را به پزشک ارائه دهید. برای درک چگونگی اختلال قرص دیازپام با سایر دارو ها، با پزشک یا متصدی داروخانه مشورت کنید. تشدید خواب آلودگی و بروز تنگی نفس، از جمله عوارض جانبی مشترک مصرف همزمان برخی دارو ها با قرص دیازپام به‌حساب می‌آید.
برخی از این دارو ها به شرح زیر است:
-دارو های تضعیف کنندهٔ اسید (Acid-suppressing)
این دارو ها قدرت جذب دیازپام را به‌شدت پایین می‌آورند. اگر قرص دیازپام را همزمان با این دارو ها مصرف کنید، احتمالا دز لازم دارو و اثردهی آن را دریافت نخواهید کرد. فاموتیدین، امپرازول، پنتوپرازول، و رانیتیدین از جمله دارو های کاهش دهندهٔ اسید معده هستند.
-دارو های ضد حساسیت یا سرماخوردگی
مصرف برخی دارو های تسکین دهندهٔ حساسیت یا درمان سرماخوردگی با قرص دیازپام ایجاد اختلال خواهد کرد. دیفن‌هیدرامین، کلرفنیرامین، پرومتازین و هیدروکسی‌زین از جمله دارو ها هستند.
-دارو های ضدافسردگی
مصرف همزمان برخی دارو های ضد افسردگی به همراه قرص دیازپام احتمال خواب آلودگی را در مصرف‌کننده بالا می‌برد. آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین، دوکسپین، میرتازاپین و ترازودون از جمله این دارو ها هستند.
-قرص های ضد تهوع
مصرف همزمان قرص دیازپام همراه با برخی قرص های ضد تهوع که برای درمان بیماری حرکت تجویز می‌شوند، موجب بروز عوارض جانبی در فرد خواهند شد. مکلیزین و دیمن هیدرینات نمونه قرص های ضد تهوع هستند.
-دارو های ضد قارچ
دارو های ضدقارچ آنزیم های جذب دیازپام را مسدود می‌کنند. این دارو ها می‌توانند سطح دیازپام بدن را بالا برده و ریسک بروز عوارض جانبی مثل خواب آلودگی را بیشتر کنند. کتوکونازول، فلوکونازول و ایتراکونازول نمونه های داروی ضدقارچ هستند.
-دارو های ضد روانپریشی
مصرف همزمان برخی دارو های ضد روانپریشی همراه با قرص دیازپام موجب اختلال دارویی می‌شود. هالوپریدول، کلرپرومازین، کوئتیاپین، ریسپریدون، الانزاپین و کلوزاپین جزو دارو های ضد روانپریشی به‌حساب می‌آیند.
-قرص های ضد اضطراب
مصرف برخی قرص های ضد اضطراب مثل لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام همزمان با قرص دیازپام باعث تشدید عوارض جانبی خواهد شد.
-دیگر دارو های ضد تشنج
فنوباربیتال، فنی‌توئین، لوتیراستام، کاربامازپین، توپیرامات، والپروئکس سدیم، والپروات نمونه دارو های ضد تشنج هستند.
فنی‌توئین، فنوباربیتال و کاربامازپین موجب مسدودیت آنزیم های جذب‌کنندهٔ دیازپام می‌شوند. به این ترتیب، سطح دیازپام در بدن بالا رفته و خطر بروز عوارض جانبی بیشتر خواهد شد.
اشکال دارویی
Inj : 5 mg/ml , 2 ml Tab : 2,5 , 10 mg Supp : 5 ,10 mg Solu : 2 mg/5 ml
