تعریف بیماری
خونریزی مغزی که از آن به عنوان هموراژ نیز گفته می‌شود، نوعی از سکته مغزی است که سکته مغزی هموراژیک نیز نامیده شده است. نوع خونریزی بستگی به محل آن دارد. به گفته محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، خونریزی مغزی چه به صورت خونریزی بین بافت مغز و جمجمه باشد، چه به صورت خونریزی درون بافت مغزی، می‌تواند به مغز آسیب‌های جدی رسانده و در نتیجه تهدید کننده زندگی باشد.
برای درک بهتر خونریزی مغزی مهم است که بدانیم حین خونریزی مغزی چه چیزی دقیقاً اتفاق می‌افتد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در ساختمان پزشکان آریا، از آنجا که هیچ بخشی از مغز توانایی ذخیره‌سازی اکسیژن و مواد غذایی بویژه قند را ندارد، بنابراین به طور کامل برای تامین اکسیژن و مواد غذایی وابسته به رگ‌های خونی است. هنگامی که خونریزی مغزی رخ می‌دهد، دیگر اکسیژن و مواد غذایی نمی توانند به آن بافت های مغزی که توسط همین رگ‌های تخریب شده پشتیبانی می‌شدند، برسند.
همچنین، جمع شدن خون ناشی از خونریزی مغزی از هر نوع در مغز ما، منجر به افزایش فشار درون جمجمه و در نتیجه بالا رفتن فشار مغز می‌شود. همین بالا رفتن فشار مغز نیز خود عامل دیگری برای کاهش اکسیژن رسیده به مغز می‌گردد. هنگامی که خونریزی مغزی منجر به وقفه در جریان خونی اطراف و یا درون مغز می‌شود، محرومیت از اکسیژن رخ می دهد که اگر بیش از ۳ دقیقه به طول انجامد منجر به مرگ سلول های مغزی خواهد گشت. همچنین، سلول های عصبی و کارکردهای مرتبط با ان بخش از مغز که دچار این مشکل شده هم دچار آسیب‌های موقت یا طولانی و حتی دایم خواهند شد.
علائم بیماری
علائم خونریزی مغزی
علایم خونریزی مغزی بسته به محلی از مغز که درگیر ان شده است ممکن است متفاوت از یکدیگر باشند. بنا به نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران به طور کلی علایم خونریزی مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
ضعف، مور مور شدن، بی حسی، یا فلج ناگهانی صورت، دست یا پا به ویژه در یک سمت بدن
سردرد ناگهانی شدید
حالت تهوع و استفراغ
سرگیجه، منگی و خواب آلودگی ناگهانی
اغتشاش شعور
تشنج
مشکلات بلع
از دست دادن ناگهانی بینایی یا مشکلات بینایی
از دست دادن تعادل یا هماهنگی بدن
خشک شدن گردن
بریده بریده شدن کلام و صحبت
مشکلات مطالعه (خواندن)، نوشتن یا درک گفتار دیگران
تغییر در سطح هشیاری و گوش به زنگی، فقدان انرژی، خواب رفتگی یا کما
مشکلات تنفس و ضربان قلب غیر عادی
علت بیماری
علت خونریزی مغزی موارد مختلفی می تواند باشد. در زیر برخی دلایل این عارضه را آورده ایم:
ضربه به سر، به دلیل زمین خوردن، تصادف رانندگی، تصادف ورزشی و…
فشار خون بالا، این عارضه می تواند به دیواره رگ های خونی آسیب برساند و باعث نشت یا پارگی آن ها شود
تجمع رسوبات چربی در عروق (تصلب شرایین)
وجود لخته خونی که در مغز تشکیل شده و یا از قسمت دیگری از بدن به مغز می رود. این لخته ها با آسیب رساندن به عروق می توانند سبب نشت خون گردند
پارگی آنوریسم مغزی، نقطه ای ضعیف در دیواره رگ خونی که متورم شده و می ترکد
نشت از اتصالات غیر طبیعی تشکیل شده بین عروق و شریان ها (ناهنجاری شریانی)
اختلالات خونریزی یا درمان با داروهای ضد انعقادی (داروهای رقیق کننده خون)
تومور مغزی که با افزایش فشار بر بافت مغز، باعث ایجاد خونریزی می شود
سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل یا استفاده از مواد غیرقانونی مانند کوکائین
بیماری های مرتبط با بارداری یا زایمان، از جمله اکلامپسی، واسکلوپاتی پس از زایمان یا خونریزی داخل بطنی نوزادان
بیماری های مرتبط با تشکیل غیر طبیعی کلاژن در دیواره رگ های خونی، که می تواند باعث تضعیف دیواره عروق و در نتیجه پارگی آن گردد
تجمع پروتئین آمیلوئید در دیواره های شریان مغز (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی)
عوارض بیماری
از آنجا که مغز، توانایی ذخیره اکسیژن را ندارد، برای تأمین اکسیژن و مواد مغذی، به رگ های خونی متکی است. هنگامی که به دلیل نشت یا پارگی عروق مغزی، خونریزی رخ دهد، اکسیژن به بخشی از بافت مغز، که توسط این عروق تأمین می گردد، نمی رسد. از طرفی، تجمع خون ناشی از خونریزی داخل جمجمه یا خونریزی مغزی، به مغز فشار آورده و سبب اختلال در اکسیژن رسانی می شود.
هنگامی که خونریزی، منجر به قطع شدن جریان خون در اطراف یا بافت مغز و اختلال در اکسیژن رسانی به مدت بیش از سه یا چهار دقیقه گردد، سلول های مغز می میرند. در این حالت سلول های عصبی، آسیب دیده و عملکرد آن ها مختل می شود.
درمان بیماری
وجود هر نوع خونریزی در داخل جمجمه یا مغز، یک فوریت پزشکی است. اگر به سر شما یا یکی از عزیزانتان ضربه ای وارد شده است یا علامتی دارید که ممکن است نشان دهنده خونریزی مغزی باشد، با اورژانس تماس بگیرید. حتما باید بلافاصله به اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید تا علت خونریزی مشخص و درمان آغاز شود.
در صورت بروز سکته مغزی، باید علت آن (خونریزی یا لخته خونی) مشخص گردد تا درمان مناسب صورت گیرد. درمان سریع پزشکی، می تواند به کاهش آسیب مغزی و افزایش بهبودی کمک کند.
در این شرایط ممکن است نیاز به جراحی باشد:
✳️در صورت ایجاد خونریزی، ممکن است به فشرده سازی فوری مغز برای خروج خون جمع شده و کاهش فشار کلی مغز نیاز باشد. رفع فشار، می تواند از طریق سوراخ کردن جمجمه برای تخلیه خون، برش کرانیکتومی (برداشتن جزئی از جمجمه برای افزایش فضای تورم مغز) یا کرانیوتومی (باز شدن حفره جمجمه) نیز انجام شود.
✳️ آنوریسم مغزی پاره نشده، ممکن است به قطع یا پر کردن از طریق عمل جراحی کرانیوتومی یا روش آنژیوگرافی، برای جلوگیری از پارگی در آینده، نیاز داشته باشد.
✳️ ناهنجاری شریانی (AVM) پاره نشده، با برداشتن مستقیم AVM از طریق جراحی، استفاده از پرتوتابی به کمک رایانه برای بسته شدن عروق غیرطبیعی، استفاده از چسب مخصوص یا پرکننده دیگر برای جلوگیری از خونرسانی عروق کوچکتر یا تغذیه کننده به AVM، درمان می گردد.
✳️ برخی از خونریزی های مغزی، نیازی به جراحی ندارند. این تصمیم به اندازه، علت و محل خونریزی و سایر عوامل بستگی دارد.
سایر درمان های لازم:
✳️ داروهای ضد اضطراب یا کنترل فشار خون
✳️داروهای ضد صرع برای کنترل تشنج
✳️ داروهایی برای کنترل سایر علائم، مانند مسکن ها برای سردرد شدید و ملین ها برای جلوگیری از یبوست و فشار حین دفع
✳️ مواد مغذی و مایعات در صورت نیاز. این موارد ممکن است به شکل وریدی یا با قرار دادن لوله تغذیه در معده (لوله گاستروونومی) به فرد داده شود، به خصوص اگر بیمار در بلع مشکل داشته باشد.
