تعریف بیماری
بارداری خارج از رحم چیست؟ در بارداری طبیعی یکی از تخمدان‌ها، تخمکی درون لوله‌ی فالوپ (لوله متصل‌کننده‌ی تخمدان به رحم) آزاد می‌کند که در صورت لقاح تخمک با اسپرم سلول تخم یا زیگوت ایجاد میشود. سپس سلول تخم به سمت رحم حرکت می‌کند تا به مدت ۹ ماه در داخل رحم مراحل رشد و تکامل خود را طی کند.
اگر سلول تخم لقاح یافته در خارج از جدار داخلی رحم (مانند لوله‌های فالوپ، تخمدان، گردن‌رحم و حفره‌ی شکمی) مستقر شود و رشد نماید، حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد. حدود ۱ درصد از بارداری‌ها خارج رحمی است.
علی رغم وجود فاکتورهای مختلف مؤثر بر بارداری خارج رحمی، این اتفاق میتواند برای هر خانمی روی دهد. از طرفی، به علت خطرناک بودن آن تشخیص اولیه‌ی علائم بارداری خارج از رحم و درمان آن اهمیت زیادی دارد.
پس از لقاح، سلول تخم لقاح‌یافته از طریق یکی از لوله‌های رحم یا فالوپ به داخل رحم منتقل میشود. اگر لوله‌های فالوپ صدمه دیده باشند یا انسدادی در آن‌ها وجود داشته باشد، سلول تخم لقاح‌یافته یا زیگوت نمی‌تواند وارد داخل رحم شده و در همان لوله رحمی رشد می‌کند. به علت اینکه بارداری‌های خارج رحمی عمدتا در لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد به آن بارداری لوله رحم نیز می‌گویند.
در موارد بسیار نادر، یک جنین در رحم و جنین دیگر در لوله های فالوپ قرار می‌گیرند و به صورت هم‌زمان رشد می‌کنند که در این صورت به آن بارداری هتروتوپیک می‌گویند.
در صورت عدم درمان بارداری خارج از رحم، با رشد جنین لوله فالوپ پاره شده و منجر به بروز درد در ناحیه شکم و خونریزی میشود. این مورد میتواند باعث آسیب دائمی به لوله رحم یا فالوپ و از دست دادن لوله گردد و در صورتی‌که از خون ریزی جلوگیری نشود حتی میتواند منجر به مرگ مادر شود. به همین دلیل تشخیص زود هنگام، درمان و مراقبت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علائم بیماری
اغلب موارد، حاملگی خارج رحمی در طی چند هفته اول حاملگی اتفاق می افتد و ممکن است حتی از بارداری خود اطلاعی نداشته باشید.لکه بینی ودرد لگن و زیر شکم اغلب اولین علایم هستند ، اما علایم دیگر هم ممکن است وجود داشته باشد:
۱- درد در شانه
۲- تهوع و استفراغ
۳- ضعف و سرگیجه
۴- احساس سنگینی در لگن
۵- فشار درناحیه مقعد
۶- افت فشارخون
گاهی علایم خفیف بوده و در حد لکه بینی و درد مختصر هست . اما در صورتی که محصول حاملگی انقدر بزرگ شود که باعث پارگی لوله شود وضعیت خطرناک بوده و نیاز به اقدام اورژانسی دارد.در صورتی که دچار هر یک از علایم فوق شدید باید بلافاصله به پزشک متخصص زنان خود اطلاع داده و به اورژانس مراجعه کنید.
علت بیماری
هرعاملی که تحرک لوله را مختل کند و یا باعث انسداد لوله یا التهاب مسیر لوله شود میتواند باعث حاملگی خارج رحم شود.
۱- سابقه جراحی لوله : هرگونه برش و یا جراحی لوله که باعث آسیب مجرای لوله میشود مانند بستن لوله ( توبکتومی ) و یا باز کردن مجدد لوله ( توبوپلاستی ) میتواند باعث حاملگی لوله ای در بارداری بعدی شود.
۲- حاملگی نابجای قبلی
۳- سابقه عفونت لگنی
۴- مصرف دخانیات : میزان حاملگی نابجا در افراد سیگاری ۵/۳ برابر افراد غیر سیگاری است.
۵- داشتن شریک جنسی متعدد
۶- بیماریهای لوله :سل ، اندومتریوز و…با ایجاد التهاب و چسبندگی در داخل و یا اطراف لوله باعث اختلال در حرکت لوله و حاملگی لوله ای میشوند.
۷- سابقه جراحی شکم :جراحی آپاندیسیت ، سزارین وجراحی کیست تخمدان با ایجاد چسبندگی در اطراف لوله خطر حاملگی نابجا را افزایش میدهند.
۸- نازایی
۹- سقط
IUD -10
درمان بیماری
درمان بارداری‌های خارج رحم بسته به نحوه‌ی تشخیص، اندازه‌ی جنین و تکنیک‌های قابل دسترس صورت می‌گیرد. پایان دادن به بارداری تنها راه حل این مسئله به شمار می‌رود.
در صورتی که بارداری خارج رحم صورت گرفته باشد و اندازه‌ی جنین نیز کوچک باشد، داروی متوترکسات تجویز میشود. این دارو به صورت عضلانی تزریق و از طریق خون به جنین منتقل میشود و با توقف رشد سلول‌های جفت باعث ختم بارداری میشود. در زمان شروع مصرف این دارو علایمی مانند درد در ناحیه‌ی شکم، انقباض عضلانی، حالت تهوع، استفراغ و اسهال مشاهده میشود. در این شرایط خانم‌های باردار باید از مصرف الکل، داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب (NSAIDs) مثل آسپرین، ناپروکسن، مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های حاوی اسیدفولیک جلوگیری کنند. علاوه بر این بهتر است از انجام فعالیت‌های جنسی، فعالیت شدید و تماس با نور خورشید نیز پرهیز کنند.
برای اطمینان از اینکه بارداری خارج رحم به طور کامل رفع شده است، باید سطح hCG خون به طور پیوسته اندازه‌گیری شود. این تست تا زمان صفر شدن سطح این هورمون که معمولاً طی چند هفته صورت می‌گیرد، ادامه دارد.
در صورت پایدار بودن وضعیت خانم باردار (عدم پارگی لوله‌ی فالوپ) و کوچک بودن اندازه‌ی جنین می‌توان از طریق جراحی لاپاروسکوپی جنین را خارج کرد. جراحی لاپاروسکوپی نیاز به بیهوشی عمومی، تجهیزات ویژه و یک جراح باتجربه دارد. بعد از یک هفته وضعیت بیمار طبیعی میشود.
در صورتی که پزشک معالج به پارگی لوله‌ی فالوپ مشکوک باشد، برای جلوگیری از خونریزی فوراً باید جراحی انجام دهد. در برخی موارد، لوله‌ی فالوپ و تخمدان ممکن است آسیب دیده باشد و باید برداشته شوند.
