تعریف بیماری
سرخرگ‌ها، رگ‌های خونی هستند که اکسیژن و مواد مغذی را از قلب شما به سایر نقاط بدنتان حمل می‌کنند. سرخرگهای سالم، انعطاف‌پذیر و قابل ارتجاع هستند. هرچند، با گذشت زمان و انجام کار زیاد، فشار زیاد ایجاد شده بر روی سرخرگهای شما، میتواند دیواره آنها را ضخیم، سفت و خشک نماید، که گاهی اوقات مانع جریان خون به سمت اندام‌ها و بافتهای بدن، می‌شود. این جریان و فرایند، آرترواسکلروزیس یا سفت شدن و سخت شدن جداره سرخرگ‌ها نامیده می‌شود. آترواسکلروزیس، به ساخته شدن چربی‌ها و کلسترول در داخل و بر روی دیواره سرخرگهای شما (پلاک)، اشاره دارد، که میتواند مانع جریان خون شود.
همچنین این پلاک‌ها می‌توانند از هم پاشیده شده، و باعث ایجاد یک لخته خون شوند. گرچه آترواسکلروزیس (تصلب شرایین)، اغلب به عنوان یک مشکل قلبی در نظر گرفته می‌شود، ولی میتواند بر روی سرخرگهای هر نقطه‌ای از بدن شما نیز تاثیر گذارد. آترواسکلروزیس یک وضعیت و عارضه قابل پیشگیری و قابل درمان است.
علائم بیماری
آترواسکلروزیس ( تصلب شرایین)، به‌تدریج و آرام آرام توسعه می‌یابد. آترواسکلروزیس خفیف، معمولاً هیچ گونه علامت و نشانه‌ای ندارد. اغلب علائم و نشانه‌های آترواسکلروزیس، تا زمانیکه یک سرخرگ آنقدر باریک یا مسدود شود که نتواند خون کافی را برای اندام‌ها و بافتهای بدنتان تامین نماید، در شما بروز نخواهد کرد. گاهی اوقات، یک لخته خون، جریان خون را به طور کامل مسدود و متوقف می‌نماید، یا حتی از هم‌جداشده، و میتواند باعث ایجاد یک سکته قلبی یا مغزی شود.
علائم و نشانه‌های آترواسکلروزیس متوسط یا شدید، بستگی به این دارد که کدام سرخرگ تحت تاثیر قرار گرفته و یا درگیر شده است. برای مثال:
• اگر آترواسکلروزیس (تصلب شرایین)، درسرخرگ‌های قلبی وجود داشته باشد، این احتمال وجود دارد که علائم و نشانه‌هایی شبیه به فشار یا درد سینه داشته باشید (آنژین).
• اگر آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، در سرخرگهای منتهی به مغزتان وجود داشته باشد، ممکن است علائم و نشانه‌هایی شبیه به‌کرخی و بی‌حسی ناگهانی و یا ضعف در دستان و پاهای خود داشته باشید، یا مشکل در صحبت کردن، مبهم و نامفهوم سخن گفتن، و یا سست شدن و افتادگی عضلات صورت. اینها علائمی از یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است که اگر درمان نشود، ممکن است منجر به بروز سکته گردد.
• اگر آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، درسرخرگ‌های پاها و یا دست‌های شما وجود داشته باشد، ممکن است علائم و نشانه‌های بیماری سرخرگ محیطی، مثل درد پا هنگام راه‌رفتن را داشته باشید(لنگ زدن متناوب).
• اگر آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، درسرخرگ‌های منتهی به کلیه‌های شما وجود داشته باشد، فشار خون بالا و یا نارسایی کلیه در شما ایجاد می‌شود.
علت بیماری
آترواسکلروزیس (تصلب شرایین)، یک بیماری آرام و پیشرونده است که ممکن است از دوران بچگی آغاز شود. گرچه علت دقیق آن ناشناخته است، اما ممکن است این بیماری با صدمه یا آسیب به لایه داخلی یک سرخرگ آغاز شود. این آسیب و صدمه ممکن است به خاطر موارد زیر به‌وجود آید:
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا، اغلب به علت دریافت کلسترول زیاد و یا چربی‌های اشباع در رژیم غذایی‌تان
• کشیدن سیگار و سایر منابع نیکوتینی
• دیابت
کافی است یکبار دیواره داخلی یک سرخرگ آسیب ببیند، آن‌وقت سلول‌های خونی و سایر مواد و اجسام، اغلب در ناحیه آسیب دیده تجمع یافته و در لایه داخلی سرخرگ ذخیره می‌گردند. در طول زمان، رسوبات و ذخائر چربی (پلاک‌ها)، که از کلسترول و سایر محصولات دفعی سلولی تشکیل شده، نیز در ناحیه آسیب دیده تجمع پیدا کرده و سرخرگهای شما را سفت و سخت، و باریک می‌نماید. سپس اندام‌ها و بافتهای درارتباط با سرخرگهای مسدود شده خون کافی را جهت انجام عملکرد مناسب و صحیح دریافت نمی‌کنند.
در نهایت، این امکان وجود دارد که تکه‌هایی از رسوبات چربی، جدا شده و داخل جریان خون شما گردند. علاوه بر این، لایه نازک یک پلاک ممکن است پاره شده و کلسترول و سایر مواد به جریان خون شما سرازیر گردد. این ممکن است باعث شکل‌گیری یک لخته خون شود، که میتواند جریان خون به قسمت مشخصی از بدن شما را مسدود نماید، مثل اتفاقی که در حمله قلبی رخ می‌دهد. همچنین یک لخته خون میتواند به سایر قسمت‌های بدن شما حرکت کند و جریان خون به اندام دیگر را به طورکامل و یا تا حدودی متوقف کند.
عوارض بیماری
عوارض آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، به محل و جایگاه سرخرگهای مسدود شده بستگی دارد. برای مثال:
• بیماری سرخرگ کرونری(قلبی) : وقتی آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، سرخرگهای نزدیک به قلب شما را تنگ و باریک نماید، این امکان وجود دارد که شما دچار بیماری سرخرگ کرونری شوید، که میتواند باعث ایجاد درد سینه(آنژین)، یک حمله قلبی و یا نارسایی قلبی شود.
• بیماری سرخرگ کاروتید: وقتی آترواسکلروزیس، سرخرگهای نزدیک به مغز شما را تنگ و باریک نماید، ممکن است که دچار بیماری سرخرگ کاروتید شوید، که میتواند باعث ایجاد حمله ایسکمیک گذرا(TIA.) و یا سکته شود.
• بیماری سرخرگ محیطی: وقتی آترواسکلروزیس، سرخرگهای موجود در دست‌ها و یا پاهای شما را تنگ و باریک نماید، این امکان وجود دارد که مشکلات مربوط به جریان خون در دست‌ها و پاهای شما اتفاق افتدکه بیماری سرخرگ محیطی نامیده می‌شود. این امر باعث می‌شود که حساسیت کمتری به گرما و یا سرما داشته باشید و احتمال خطر سوختگی‌ها و یا سرمازدگی افزایش می‌یابد. در موارد نادر، جریان خون ضعیف در دست‌ها و پاهای شما، میتواند باعث مرگ بافتی(قانقاریا) شود.
• آنوریسم(اتساع شریان): آترواسکلروزیس(تصلب شرایین)، همچنین میتواند باعث آنوریسم(اتساع شریان)، شود، یک عارضه جدی که میتواند در هر جایی از بدنتان رخ دهد. آنوریسم وجود یک برآمدگی و تورم در دیواره سرخرگ شماست. بیشتر افراد مبتلا به آنوریسم، هیچ نوع علامت و نشانه‌ای ندارند. این امکان وجود دارد که. درد، لرزش و ضربان در ناحیه‌ای که آنوریسم در آن رخ داده، وجود داشته باشد که یک فوریت پزشکی است. اگر آنوریسم ترکیده شود، ممکن است با خونریزی داخلی که خطرناک و تهدیدکننده حیات است، مواجه شوید. گرچه معمولاً این یک اتفاق ناگهانی و فاجعه آمیز است، اما این امکان هم هست که سوراخ شدن و تراوش کردن آرام آرام نیز اتفاق افتد. اگر یک لخته خون در آنوریسم از جای خود بیرون آید، ممکن است یک سرخرگ را در نقطه‌ای دوردست مسدود نماید.
پیشگیری و تشخیص بیماری
همان تغییرات در سبک زندگی به شیوه سالم که در درمان آترواسکلروزیس توصیه شده بود، میتواند به پیشگیری از این بیماری نیز کمک نماید. این موارد عبارتند از:
• ترک سیگار
• خوردن غذاهای سالم
• ورزش و فعالیت بدنی منظم
• حفظ وزن سلامت و مناسب
فقط به یاد داشته باشید برای تغییر در سبک زندگی، یک گام در یک زمان مشخص برداشته، و سپس به خاطر بسپارید چه تغییرات دیگری در سبک زندگی شما در طولانی مدت قابل کنترل و اداره خواهد بود.
درمان دارویی
تغییرات در شیوه زندگی و اصلاح آن ، مثل خوردن غذاهای سالم و ورزش کردن، اغلب بهترین درمان برای آترواسکلروزیس هستند. اما گاهی اوقات، دارودرمانی یا اعمال جراحی، نیز ممکن است توصیه شود. داروهای مختلفی می‌توانند تاثیرات آترواسکلروزیس را کند کرده و حتی در بعضی مواقع نیز آن را از بین ببرند. در اینجا، از بعضی از انتخاب‌های رایج و شایع نام می‌بریم:
• داروهای کلسترول: این داروها به صورت تهاجمی برای پایین‌آوردن کلسترول LDL، یعنی لیپوپروتئین با دانسیته پایین، که همان کلسترول نوع بد است، عمل می‌کنند و می‌توانند ساخت رسوبات چربی را در سرخرگهای شما، آرام یا متوقف کرده یا حتی از بین ببرند و ممکن است همچنین میزان کلسترول HDL، یعنی لیپوپروتئین با دانسیته بالا، که همان کلسترول نوع خوب است را بالا ببرد. پزشکتان میتواند از دسته داروهای کلسترول، داروهای شناخته‌شده‌ای از خانواده استاتین‌ها و فیبرات‌ها را انتخاب نماید.
• داروهای ضد پلاکت: ممکن است پزشکتان جهت کاهش احتمال تجمع پلاکت‌ها در سرخرگهای تنگ و باریک شده و عدم تشکیل لخته خونی که باعث انسداد بیشتر می گردد، داروهای ضد پلاکت تجویز نماید، مانند آسپرین،.
• داروهای بتابلاکر: این داروها عموماً برای بیماری‌های عروق کرونری (قلبی)، به کار می‌روند. آنها ضربان قلب و فشار خون شما را پایین‌تر آورده، بار اضافی بر روی قلب را کاهش داده، و اغلب موجب تسکین علائم و نشانه‌های درد سینه می‌گردند. بتابلاکرها، همچنین احتمال خطر بروز حملات قلبی و مشکلات ریتم قلبی را کاهش می‌دهند.
• بازدارنده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین(ACE): این داروها ممکن است به کند نمودن پیشرفت آترواسکلروزیس، از طریق پایین آوردن فشار خون و ارائه سایر نتایج و تاثیرات سودمند بر روی سرخرگهای شما، کمک کنند. همچنین، بازدارنده‌های ACE می‌توانند احتمال خطر حملات قلبی عودکننده و یا بازگشت‌کننده را کاهش دهند.
• مسدودکننده‌های(بلاکرهای) کانال کلسیمی: این نوع از داروها، فشار خون را پایین می‌آورند، و گاهی اوقات در درمان آنژین قلبی به کار می‌روند.
• قرص‌های مدر(دیورتیک‌ها): فشار خون بالا، عامل خطر بزرگی در ابتلاء به بیماری آترواسکلروزیس(تصلب شرایین) به حساب می‌آید. دیورتیک‌ها، فشار خون را پایین می‌آورند.
• سایر داروها: ممکن است پزشکتان برخی از داروها را جهت کنترل بعضی از عوامل خطر خاص در آترواسکلروزیس، مثل دیابت، توصیه نماید. گاهی‌اوقات، داروهای به خصوص و ویژه‌ای جهت درمان علائم و نشانه‌های آترواسکلروزیس، مثل درد پا هنگام ورزش و فعالیت بدنی، تجویز می‌گردد.
گاهی اوقات درمان‌های تهاجمی‌تر و جدی‌تری احتیاج می‌باشد. اگر شما علائم و نشانه‌های شدید و جدی‌تر و یا انسدادی دارید که حیات ماهیچه و یا بافت پوست را تهدید می‌نماید؛ این امکان وجود دارد که داوطلب و یا خواهان یکی از اعمال جراحی زیر باشید:
• آنژیوپلاستی و قراردادن استنت: در این شیوه، پزشک شما، یک لوله بلند و نازک (کاتاتر)، را وارد بخش وناحیه انسدادیافته یا تنگ و باریک شده سرخرگ شما می‌نماید. سپس کاتاتر دوم، که بر نوک آن یک بالون بدون باد قرار دارد، از میان کاتاتر به سمت ناحیه تنگ و باریک شده عبور می‌کند. سپس بالون پرباد شده، و رسوبات دیواره سرخرگهای شما را متراکم و به‌هم فشرده می‌نماید. معمولاً یک لوله روزنه‌دار(استنت)، برای کمک به بازنگاه داشته‌شدن سرخرگ، درون سرخرگ قرار داده می‌شود.
• اندارترکتومی: در بعضی از موارد، رسوبات چربی باید از دیواره سرخرگهای تنگ و باریک شده با کمک عمل جراحی، برطرف گردند. وقتی که این عمل جراحی بر روی سرخرگهای گردن شما(سرخرگ کاروتید)، انجام گردد، به این عمل اندارترکتومی کاروتید می‌گویند.
• درمان ترومبولیتیک: اگر شما سرخرگی دارید که به واسطه یک لخته خون، مسدود گردیده، ممکن است پزشکتان از یک داروی حل کننده لخته، برای شکستن و خرد کردن آن استفاده نماید.
• جراحی بای‌پس: ممکن است پزشکتان با استفاده از یک رگ از سایر نواحی بدن شما و یا یک لوله که از فابریک(بافت) مصنوعی ساخته شده، برای ایجاد یک بای‌پس(گذرگاه فرعی) پیوندی استفاده کند. این امر اجازه می‌دهد که خون دورادور سرخرگ انسدادیافته و یا تنگ و باریک شده جریان پیدا کند.
