تعریف بیماری
وقتی مردان پا به سن می گذارند، بزرگی غده پروستات شرایطی طبیعی به شمار می رود. هیپرپلازی خوش خیم پروستات(BPH)، هیپرتروفی پروستات، و بزرگی غده پروستات می توانند منجر به علائم ادراری شود. عدم درمان غده پروستات می تواند جریان ادرار خروجی از مثانه را مسدود کرده و منجر به مشکلات کلیوی، ادراری و مثانه ای شود.
چندین درمان موثر برای بزرگی غده پروستات وجود دارد. پزشک در زمان تصمیم برای انتخاب بهترین گزینه درمانی، علائم ، اندازه پروستات ، دیگر بیماری ها و شرایط بالینی و اولویت های فرد را در نظر می گیرد. این انتخاب می تواند به درمان در دسترس موجود نیز بستگی داشته باشد. درمان های مورد استفاده شامل دارودرمانی، تغییرات سبک زندگی و جراحی می شوند
علائم بیماری
شدت بزرگی غده پروستات در بین مردان متغییر است و به تدریج در طول زمان شدید تر می شود. علائم بزرگی غده پروستات عبارتند از:
• جریان ضعیف ادرار
• سختی در شروع دفع ادرار
• قطع شدن و شروع دوباره ادرار در زمان دفع ادرار
• نیاز مکرر یا فوری به دفع ادرار
• تکرر افزایش یافته دفع ادرار در شب (شب ادراری)
• احساس فشار در هنگام دفع ادرار
• عدم توانایی در تخلیه کامل ادرار
• عفونت دستگاه ادراری
• تشکیل سنگ در مثانه
• عملکرد کاهش یافته کلیوی
الزاماً اندازه پروستات به معنای شدت یافتن علائم شما نخواهد بود. برخی مردان با اندکی بزرگ بودن پروستات دچار علائم معنادار و جدی هستند. از طرف دیگر برخی مردان با پروستات بسیار بزرگ فقط علائم خفیف ادراری دارند.
تنها حدود نیمی از مردان دچار بزرگی غده پروستات، دارای علائمی هستند که قابل توجه بوده یا به اندازه کافی برایشان ناراحت کننده است که منجر به دنبال کردن درمان پزشکی می شود. در برخی مردان، نهایتاً علائم تثبیت می شوند و حتی ممکن است به مرور زمان بهبود یابند.
علت بیماری
غده پروستات ارگانی مردانه است که بخش اعظمی از مایع منی را تولید می کند، مایع منی مایعی شیری رنگ است که اسپرم ها را تغذیه کرده و آنها را در طول ارگاسم (انزال) به بیرون از آلت تناسلی انتقال میدهد. پروستات در زیر مثانه قرار دارد. لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج از آلت تناسلی منتقل می کند(میزراه) از وسط پروستات عبور می کند. بنابراین زمانیکه پروستات بزرگ می شود، شروع به مسدود نمودن جریان ادرار می کند.
بسیاری از مردان به رشد پروستات در طول عمر ادامه می دهند. در بسیاری از مردان، این رشدِ ادامه دار به حد کافی پروستات را بزرگ می کند که منتج به ایجاد علائم ادراری یا مهار معنادار جریان ادرار شود. پزشکان مطمئن نیستند که دقیقاً چه چیزی باعث بزرگ شدن پروستات می شود. این احتمال وجود دارد که علت، تغییرات در تعادل هورمون های جنسی مردان در طول افزایش سن شان باشد
عوارض بیماری
زمانیکه بزرگی غده پروستات به شدت با توانایی شما در تخلیه ادرار از مثانه تداخل پیدا کند، به یک مشکل جدی تبدیل می شود. در چنین مواردی نیاز به جراحی وجود خواهد داشت .عوارض بزرگی پروستات عبارتند از:
• احتباس حاد ادرار: احتباس حاد ادرار یک ناتوانی ناگهانی و دردناک در دفع ادرار است. این شرایط پس از دریافت داروهای ضد احتقان در درمان آلرژی ها یا سرماخودرگی ایجاد می شود. زمانیکه به هیچ وجه قادر به تخلیه ادرار نباشید ،پزشک تان لوله ای(کاتتر) را از طریق مجرای خروجی مثانه به درون مثانه هدایت می کند. ویا پزشک تان از لوله سوپراپیوبیک استفاده می کند – یک کاتتر که مثانه را از مسیر تحتانی شکم تخلیه می کند. نوع کاتتری که شما به آن نیاز دارید بستگی به شرایط خاص شما خواهد داشت. برخی مردان مبتلا به بزرگی غده پروستات به جراحی یا دیگر روش ها برای کاهش احتباس ادراری نیاز پیدا می کنند.
• عفونت های مجاری ادراری ( UTI) : وضعیت برخی مردان مبتلا به بزرگی پروستات به جراحی ختم می شود تا بخشی از پروستات برداشته شده و از عفونت های مکرر مجاری اداری پیشگیری به عمل بیاید.
• سنگهای مثانه: اینها رسوبات معدنی هستند که می تواند منجر به عفونت، تحریک مثانه، وجود خون در ادرار و انسداد جریان ادرار شوند و به طور کل از طریق عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه ایجاد می شوند.
• آسیب مثانه: این حالت زمانی حادث می شود که مثانه برای مدت زمان طولانی به طور کامل خالی نشود. دیوار ماهیچه ای مثانه منبسط شده و ضعیف می شود و دیگر به خوبی کار نمی کند. غالباً، علائم آسیب مثانه پس از جراحی پروستات یا دیگر درمانها بهبود می یابد ولی این نتیجه همیشگی نیست.
• آسیب کلیوی: مشکلات کلیوی توسط پرفشاری خون در مثانه و به دلیل احتباس ادرار ایجاد می شود. این پرفشاری خون می تواند به طور مستقیم به کلیه ها آسیب رسانده یا عفونت های مثانه را به کلیه ها برساند. زمانیکه پروستات بزرگ شده منجر به انسداد کلیه ها شود، شرایطی به نام هیدرونفروزیس – منتج می شود (تورم و ادم در ساختارهای جمع آوری کننده ادرار در یک یا هر دو کلیه ها)
غالب مردان مبتلا به بزرگی پروستات دچار عوارض ذکر شده نمی شوند. اما به هر جهت احتباس حاد ادراری و آسیب کلیوی در صورت بروز می تواند تهدید جدی برای سلامتی قلمداد شود.
پیشگیری و تشخیص بیماری
رنج وسیعی از درمان ها برای بیماری بزرگی پروستات وجود دارد که عبارتند از دارودرمانی، جراحی و نوعی جراحی با حداقل تهاجم. بهترین انتخاب درمانی برای شما بستگی به چندین فاکتور متعدد دارد از جمله میزان ناراحتی که علائم برایتان ایجاد کرده است، اندازه پروستات تان، بیماری و مشکلات دیگری که به آن ها دچار هستید، سن و اولویت شما. چنانچه علائم تان شدید نباشد، ممکن است تصمیم به دنبال نکردن روش های درمانی داشته باشید و درواقع بخواهید صبر کرده تا ببینید آیا در طول زمان علائم تان شدت می یابند یا خیر.
دارودرمانی
دارودرمانی معمول ترین درمان برای علائم خفیف بیماری بزرگی پروستات می باشد. داروهایی که برای بهبود علائم بزرگی پروستات به کار می روند عبارتند از :
• آلفا بلوکرها (مهار کننده های آلفا). این داروها ماهیچه های گردنی مثانه و فیبرهای ماهیچه ای در خود پروستات را شل کرده و دفع ادرار را راحت تر می کنند. این دسته دارویی عبارتند از : دوگزازوسین (کاردورا)، تامسولوسین(فلوماکس)، آلفوزوسین(یوروزاترال)، و زیلودوسین(راپافلو). آلفابلوکرها سریع عمل می کنند. در عرض یک تا دو روز، جریان ادرار شما افزایش می یابد و نیاز به دفع ادرار کاهش می یابد؛ چنین شرایطی ممکن است منجر به حالتی تحت عنوان انزال برگشت دهنده شود که در آن مایع منی به جای خروج از نوک آلت تناسلی، به مثانه برگشت داده می شود.
• مهارکننده های ۵آلفا ردوکتاز. این داروها از طریق جلوگیری از تغییرات هورمونی ایجاد کننده رشد پروستات منجر به کوچک شدن و جمع شدن پروستات می شوند. این دسته دارویی عبارتند از فیناستراید(پروسکار) و دوتاستراید(آوودارت). به طور کلی این داروها بهترین درمان برای بسیاری از انواع بزرگی های پروستات به شمار می روند. ممکن است چندین هفته یا حتی چندین ماه زمان ببرد تا شما متوجه بهبود شوید. در زمان دریافت این داروها احتمال بروز برخی عواض جانبی جنسی وجود دارد از جمله ناتوانی جنسی(نبود نعوظ)، کاهش میل جنسی یا انزال برگشت دهنده.
• درمان ترکیبی دارویی. به طور کلی دریافت همزمان مهارکننده ۵آلفا ردوکتاز و آلفا بلوکر موثرتر از دریافت هر یک از آنها به تنهایی است.
• تادالفیل(سیالیس). این دارو که از طبقه دارویی تحت عنوان مهار کننده فسفودی استراز است، معمولاً برای درمان ناتوانی جنسی (نبود نعوظ) به کار می رود؛ همچنین می تواند برای درمان بزرگی پروستات نیز استفاده شود. تادالفیل نمی تواند در ترکیب با آلفابلوکرها تجویز شود. همچنین نباید همراه باداروهایی به نام نیترات ها مانند نیتروگلیسرین استفاده شود.
درصورتیکه دارودرمانی موثر واقع نشود و یا شما دچار علائم شدیدی باشید، پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد. چندین نوع جراحی برای درمان بزرگی پروستات وجود دارد. همگی آنها اندازه غده پروستات را کاهش داده و از طریق درمان بزرگی بافت پروستات منجر به باز شدن میزراه شده و بنابراین مسدود بودن جریان ادرار را برطرف می کنند. تصمیم در مورد انتخاب نوع جراحی بستگی به چندین فاکتور دارد از جمله اندازه پروستات، شدت علائم، و نوع درمان در دسترس.
هر نوع جراحی پروستات می تواند منجر به یکسری عوارض جانبی از جمله برگشت جریان مایع منی به سمت مثانه به جای خروج آن از آلت تناسلی در طول انزال (انزال برگشت دهنده) ، از دست دهی کنترل مثانه (بی اختیاری ادرار) و ناتوانی جنسی شود، از اینرو از پزشک خود در مورد خطرات خاص هر یک از درمان های در نظر گرفته شده بپرسید.
جراحی های استاندارد برای درمان بزرگی پروستات عبارتند از :
برداشتن پروستات از راه پیشابراه(TURP)
TURP برای چندین سال است که به عنوان یک فرایند معمول برای بزرگی پروستات به شمار می رود و روشی است که دیگر درمان ها با آن مقایسه می شوند. با TURP جراح یک اسکوپ نورانی(RESECTOSCOPE) درون میزراه قرار داده و با استفاده از یک تیغ کوچک جراحی، تمام قسمت خارجی پروستات را برش داده و خارج می کند(برداشتن پروستات). به طور کل TURP به سرعت علائم را بهبود بخشیده و بسیاری از مردان مدت کوتاهی پس از عمل جریان ادرارشان قوی تر می شود. در پی TURP خطر خونریزی و عفونت وجود دارد ، و ممکن است پس از این عمل نیاز به یک کاتتر موقتی برای تخلیه مثانه وجود داشته باشد. تا زمان بهبودی کامل ، تنها قادر به انجام فعالیت های بسیار سبک هستید.
برش پروستات از راه پیشابراه (TUIP یا TIP)
این جراحی یک گزینه انتخابی در زمان بزرگی خفیف پروستات یا غده کوچک پروستات می باشد، به ویژه در زمانیکه دچار بیماری هایی هستید که دیگر انواع جراحی ها را پرخطر می سازد. همچون TURP،در TUIP نیز از ابزارهایی استفاده می شود که درون میزراه یا پیشابراه قرار داده می شوند. اما به جای براشتن بافت پروستات، جراح یک یا دو برش کوچک در غده پرستات ایجاد می کند تا کانالی را در میزراه باز کند و درواقع امکان عبور ادرار را آسان تر می سازد.
پروستاتکتومی باز(برداشتن کامل پروستات)
به طور کلی این نوع جراحی زمانی انجام می گیرد که فرد دارای پروستات بسیار بزرگی بوده ، دچار آسیب مثانه شده و یا فاکتورهای جانبی دیگری از جمله سنگ مثانه وجود داشته باشد. این جراحی باز نامیده می شود چراکه جراح برشی در ناحیه تحتانی شکم ایجاد می کند تا به پروستات برسد. پروستاتکتومی باز موثرترین درمان برای مردان مبتلا به بزرگی شدید پروستات است اما ریسک بالایی از عوارض و اثرات جانبی را نیز به همراه دارد. به طور کلی احتیاج به یک بستری کوتاه مدت در بیمارستان وجود داشته و با ریسک بالاتر نیاز به انتقال خون مرتبط است.
جراحی با حداقل تهاجم
درمان های با حداقل تهاجم کمتر منجر به از دست دهی خون در حین عمل می شوند و مدت زمان بستری در بیمارستان نیز کوتاهتر است. در این نوع درمان ها نیاز به داروهای ضد درد کمتر است. بسته به نوع پروسه درمانی- و میزان کارآمدی آن در شما- احتمال پیگیری درمان ها وجود دارد .
درمان های با حداقل تهاجم عبارتند از :
جراحی با لیزر
جراحی های لیزر (که لیزردرمانی نیز نامیده می شوند) از لیزرهای پرانرژی برای از بین بردن یا برداشتن بافت رشد یافته پروستات استفاده می کنند. به طور کلی جراحی های از طریق لیزر سریعاً علائم را برطرف کرده و نسبت به TURP ریسک کمتری از عوارض جانبی دارند. برخی جراحی های لیزر می تواند در مردانی که به دلیل دریافت دراوهای رقیق کننده قادر به استفاده از دیگر پروسه های درمانی نیستند، مورد استفاده قرار بگیرد.
جراحی لیزر می تواند با استفاده از انواع مختلفی از لیزرها و به طرق مختلف صورت گیرد:
• فرایندهای کاهنده (شامل تبخیر) بافت پروستات تنگ کننده میزراه را را طریق سوزاندن برداشته و جریان ادرار را امکانپذیر می سازد. این احتمال وجود دارد که فرایندهای کاهنده منجر به علائم ادراری تحریک کننده شوند و نیز ممکن است در برخی موارد نیاز به تکرار عمل وجود داشته باشد.
• فرایندهای Enucleative شبیه به پروستاتکتومی باز هستند اما با ریسک کمتر. به طور کلی این فرایندها تمام بافت پروستات مسدود کننده جریان ادرار را برداشته و از رشد دوباره آن جلوگیری می کند. یکی از مزیت های فرایندهای Enucleative در مقایسه با فرایندهای کاهنده این است که بافت پروستات برداشته شده می تواند برای احتمال وجود سرطان پروستات یا دیگر بیماریها مورد آزمایش قرار گیرد.
انواع جراحی های لیزر عبارتند از :
• لیزر هولمیم قطع پروستات(HoLAP)
• لیزر ویژوال قطع پروستات(VLAP)
• لیزر هولمیم برداشت از پروستات(HoLEP)
• تخمیر انتخابی از پروستات(PVP)
انتخاب نوع درمانی لیزر بستگی به اندازه پروستات، محل ناحیه رشدیافته، توصیه های پزشک، و الویت های شما دارد. انتخاب های در دسترس نیز بستگی به محل مکانی جویای درمان دارد. تمامی مراکز درمانی مجهز به امکانات لیزری جهت انجام جراحی پروستات نیستند و یا تمامی پزشکان دارای تخصص و آموزش های خاص اجرای این نوع درمانها نیستند.
گرمادرمانی مایکرویو میزراه(TUMT)
پزشک در این روش درمانی ، یک الکترود خاص را از طریق میزراه وارد ناحیه پروستات می کند. انرژی مایکروویو حاصل از الکترود منجر به تولید گرما می شود و بخش درونی غده بزرگ شده پروستات را تخریب کرده و منتهی به کوچک شدن و نهایتاً تسهیل در جریان ادرار می شود. این جراحی ریسک کمتری نسبت به TURP دارد اما به طور کل در موارد پروستات های کوچک و در شرایط خاص به کار می رود .
قطع سوزنی میزراه(TUNA)
در این روش سرپایی، یک اسکوپ نورانی را (سیستوسکوپ) وارد میزراه می کنند. پزشکتان از اسکوپ برای جایگذاری سوزنها در غده پروستات استفاده می کند. زمانیکه سوزنها در ناحیه مورد نظر قرار می گیرند، امواج رادیویی از میان آنها عبور می کنند، و منجر به ایجاد حرارت و تخریب بافت اضافی پروستات می شوند، بافتی که جریان ادرار را مسدود ساخته بود. این نوع جراحی می تواند یک انتخاب خوب در مواردی باشد که فرد به راحتی دچار خونریزی می شود و یا دچار مشکلات و بیماری های خاصی است. همچون TUMT ،این احتمال وجود دارد که TUNA فقط منجر به کاهش علائم تان شود و مدت زمانی سپری شود تا شما بتوانید متوجه نتایج شوید. ریسک ناتوانی جنسی در این روش درمانی بسیار پایین است.
استنت پروستات
استنت پروستات یک ابزار فلزی یا پلاستیکی بسیار کوچک است که در میزراه شما جایگذاری می شود تا آن را باز نگه دارد. بافتی در بالای استنت پلاستیکی رشد می کند تا آنرا در جای خود محکم کند. استنت پلاستیکی بایستی هر ۴ تا ۶ هفته یک بار تعویض شود اما نیاز به عمل جراحی وجود ندارد. در بسیاری از موارد، پزشکان استنت ها را به عنوان یک درمان طولانی مدت و پایدار در نظر نمی گیرند چراکه می توانند منجر به اثرات جانبی از جمله دفع ادرار دردناک یا عفونت های مکرر مجاری ادراری شوند. جابه جایی استنت های فلزی به سختی صورت می گیرد و تنها در شرایط خاص استفاده می شوند، به عنوان مثال در افرادی که نمی توانند جراحی داشته باشند. گاهی اوقات استنت های پلاستیکی به طور موقتی پیش از جراحی استفاده می شوند تا پزشک از توانایی شما در دفع ادرار پس از جراحی اطمینان حاصل کند.
