تعریف بیماری
پوکی استخوان باعث می شود استخوان ها ضعیف و شکننده شوند. در این حالت شکننده شدن استخوان ها تا حدی است که زمین خوردن و افتادن یا حتی یک استرس خفیف مانند خم شدن یا سرفه کردن می تواند باعث شکستگی استخوان شود. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان اغلب در نواحی لگن، مچ یا ستون فقرات رخ می دهد. استخوان یک بافت زنده است که دائماً در حال تجزیه شدن و ساخته شدن مجدد است. پوکی استخوان زمانی رخ می دهد که تولید استخوان جدید با حذف استخوان قدیمی و فرسوده به صورت هماهنگ صورت نگیرد( تجزیه استخوان بیشتر از ساخت آن صورت می گیرد).
پوکی استخوان می تواند در مردان و زنان نژادهای مختلف رخ دهد اما زنان سفیدپوست و آسیایی (به خصوص زنانی که در دوران پس از یائسگی هستند) بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پوکی استخوان هستند. دارودرمانی، تغذیه سالم و ورزش هایی که در آنها استخوان ها متحمل وزن هستند می توانند به پیشگیری از تجزیه استخوان یا تقویت استخوان های تضعیف شده گذشته کمک کنند.
علائم بیماری
در مراحل اولیه تجزیه استخوان، علامت مشخصی وجود ندارد؛ اما زمانی که به دلیل پوکی استخوان، استخوان ها ضعیف می شوند شما ممکن است علایم و نشانه های زیر را داشته باشید:
• کمردرد که به دلیل مهره شکسته یا تخریب شده ایجاد می شود
• کوتاه شدن قد با گذشت زمان
• خمیده شدن پشت
• شکستگی استخوانی که بیش از حد معمول رخ می دهد
علت بیماری
استخوان های شما در یک حالت بازسازی دائمی قرار دارند؛ یعنی استخوان جدید ساخته می شود و استخوان فرسوده تجزیه می شود. وقتی شما جوان هستید، بدنتان ساخت استخوان جدید را سریع تر از تجزیه استخوان قدیمی انجام می دهد و توده استخوانی شما افزایش می یابد. اکثر افراد تا اواخر دهه ۲۰ عمر خود، حداکثر توده استخوانی خود را کسب می کنند. با افزایش سن، تجزیه توده استخوانی نسبت به ساخت آن با سرعت بیشتری صورت می گیرد.
احتمال ابتلای شما به پوکی استخوان تا حدودی بستگی به این دارد که در دوران جوانی خود چه مقدار توده استخوانی داشته اید. اگر شما حداکثر توده استخوانی را داشته باشید، با افزایش سن، ذخیره استخوانی بیشتری خواهید داشت و احتمال ابتلای شما به پوکی استخوان کمتر می شود.
عوارض بیماری
شکستگی استخوان به خصوص در نواحی لگن و ستون فقرات، مهم ترین عارضه پوکی استخوان می باشد. شکستگی لگن اغلب در اثر زمین خوردن و افتادن رخ می دهد و می تواند باعث ازکارافتادگی و حتی مرگ ناشی از عوارض جراحی به ویژه در سالمندان گردد.
در اغلب موارد، حتی اگر شما زمین نخورده باشید شکستگی ستون فقرات می تواند رخ دهد. استخوان هایی که ستون فقرات شما را تشکیل می دهند( مهره ها ) می توانند تا حدی ضعیف شوند که تغییر شکل داده و باعث کمردرد، کوتاه شدن قد و خمیده شدن پشت فرد گردد.
پیشگیری و تشخیص بیماری
ورزش می تواند به تشکیل استخوان های قوی کمک کند و از تحلیل استخوانی جلوگیری کند. مهم نیست که شما چه زمانی شروع به ورزش کردن کنید و در هر صورت ورزش برای استخوان های شما مفید خواهد بود اما بیشترین فایده ورزش برای استخوان ها زمانی خواهد بود که شما زمانی که جوان هستید به طور منظم شروع به ورزش کردن کنید و در طول زندگی خود به این ورزش کردن ادامه دهید.
سعی کنید ترکیبی از ورزش های قدرتی و ورزش های تحمل کننده وزن به استخوان ها را انجام دهید. ورزش های قدرتی به تقویت عضلات و قوی تر شدن استخوان های شما در قسمت بازو و قسمت فوقانی ستون فقرات کمک می کنند و ورزش های تحمل کننده وزن به استخوان ها مانند پیاده روی، دویدن آهسته، بالارفتن از پله، طناب زدن و اسکی میتوانند اثرات مفیدی بر استخوان های پاها، لگن و قسمت تحتانی ستون فقرات داشته باشند.
شنا کردن، دوچرخه سواری و کار با ماشین ها ورزش های مفیدی برای دستگاه قلبی عروقی بدن هستند اما به اندازه ورزش های تحمل کننده وزن برای سلامت استخوان مفید نیستند.
درمان دارویی
برای مردان و زنان مبتلا به پوکی استخوان، داروهایی که عمدتاً تجویز می شوند بیس فسفونات ها هستند. برخی از این داروها عبارتند از :
• آلندرونات (Fosamax، Binosto)
• ریزدرونات (Actonel، Atelvia)
• ایباندرونات (Boniva)
• اسید زولدرونیک (Reclast، Zometa)
عوارض جانبی این داروها شامل حالت تهوع، درد شکم، مشکل بلع و خطر التهاب یا زخم مری می باشد. اگر این داروها به درستی مصرف شوند احتمال ایجاد این عوارض جانبی بسیار کم است. اشکال تزریقی فسفونات ها باعث ناراحتی های معده نمی شود و اگر بیمار مشکل پرداخت هزینه این داروها را نداشته باشد فرم تزریقی از مصرف قرص بهتر است؛ زیرا در فرم تزریقی زمان بندی دریافت دارو راحت تر است و می توان تزریق را بصورت سالانه یا ۳ ماه یکبار انجام داد اما در حالت قرص باید بیمار به یاد داشته باشد که بصورت هفتگی یا ماهانه قرص ها را مصرف کند.
مصرف طولانی مدت فسفونات ها می تواند باعث ایجاد یک مشکل نادر گردد که در آن استخوان ران از قسمت میانی آن ترک بر می دارد یا حتی ممکن است بطور کامل بشکند. همچنین مصرف فسفونات ها ممکن است بر استخوان فک نیز مؤثر باشد. تخریب استخوانی( استئونکروز) در استخوان فک یک وضعیت نادر است که اغلب زمانی رخ می دهد که در زمان کشیدن دندان، استخوان فک آسیب دیده باشد. قبل از شروع به مصرف فسفنات ها، باید یک معاینه دندانپزشکی روی دندان های شما انجام گیرد.
درمان های هورمونی
استفاده از هورمون استروژن به ویژه اگر بلافاصله بعد از یائسگی شروع گردد می تواند به حفظ تراکم استخوانی کمک کند اما با این حال درمان استروژنی می تواند باعث افزایش خطر ابتلای زنان به لخته های خونی، سرطان اندومتر رحم و سرطان سینه شده و احتمال بروز بیماری های قلبی را در آنها افزایش دهد.
داروی رالوکسیفن (Evista) برخی خطرات استروژن را ندارد و می تواند مقلد اثرات مفید استروژن بر تراکم استخوانی در زنان بعد از یائسگی باشد. همچنین مصرف این دارو ممکن است خطر ابتلاء به برخی از انواع سرطان سینه را کاهش دهد. گرگرفتگی، عارضه جانبی معمول این دارو می باشد. رالوکسیفن نیز می تواند باعث افزایش خطر تشکیل لخته های خونی گردد.
در مردان، پوکی استخوان می تواند به دلیل کاهش تدریجی مقدار تستوسترون با افزایش سن باشد. درمان جایگزینی تستوسترون می تواند به افزایش تراکم استخوانی کمک کند اما در مطالعاتی که بر روی مردان مبتلا به پوکی استخوان صورت گرفته است، استفاده از داروهای پوکی استخوان اثرات بهتری از دریافت تستوسترون داشته است و توصیه می شود برای درمان پوکی استخوان در مردان به جای تستوسترون، از داروهای پوکی استخوان یا ترکیب داروها و تستوسترون استفاده شود.
داروهای پوکی استخوانی که کمتر متدوال هستند
اگر شما نمی توانید داروها و درمان های متداولی را که برای پوکی استخوان وجود دارد تحمل کنید یا اگر این درمان ها در مورد شما کارایی مناسبی نداشته اند، پزشک شما ممکن است مصرف داروهای زیر را به شما پیشنهاد کند:
• تری پاراتید (forteo): این داروی قوی مشابه هورمون پاراتیروئید است و رشد استخوان جدید را افزایش میدهد. دریافت این دارو از طریق تزریق زیرپوستی صورت می گیرد. بعد از دو سال استفاده از تری پاراتید، از داروی دیگری برای حفظ رشد استخوان جدید استفاده می شود.
• دنوزوماب (Prolia) : در مقایسه با فسفونات ها، دنوزوماب مراحل دیگری از فرایند ساخت استخوان را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث افزایش مشابه یا حتی بیشتر در تراکم استخوانی می شود. دنوزوماب هر ۶ ماه یکبار بصورت زیرپوستی تزریق می شود. متداول ترین عارضه جانبی این دارو کمردرد و دردعضلانی می باشد.
درمان های خانگی و شیوه زندگی
توصیه های زیر ممکن است به کاهش خطر ابتلاء به پوکی استخوان یا شکستگی استخوان کمک کند :
• سیگار نکشید: سیگار کشیدن احتمالاً از طریق کاهش مقدار تولید استروژن در بدن زنان و کاهش جذب کلسیم از طریق روده، تحلیل استخوانی را افزایش می دهد.
• از مصرف بیش از حد الکل اجتناب کنید: مصرف بیش از یک drink الکل در روز می تواند تشکیل استخوان جدید را کاهش داده و توانایی بدن در جذب کلسیم را کمتر کند. همچنین می تواند خطر افتادن و زمین خوردن را افزایش دهد.
• از زمین خوردن پیشگیری کنید : کفش هایی بپوشید که پاشنه کوتاه داشته باشند و زیره سر و لغزنده نداشته باشند و منزل خود را از نظر محل سیم های برق، فرش ها و سطوح لغزنده که می توانند باعث سرخوردن و زمین خوردن شما شوند، چک کنید. برق اتاق را روشن نگه دارید و مطمئن شوید که می توانید به راحتی و با دید کامل به تخت خواب خود برسید و از آن خارج شوید.
تغییر شیوه زندگی
این عقیده که استخوان های شما به اندازه ای قوی نیستند که بتوانید از آنها استفاده کنید می تواند ترسناک باشد. صحبت کردن با افراد دیگری که به پوکی استخوان مبتلا هستند می تواند شما را تشویق کند و برایتان مفید باشد. اگر پزشکتان گروه حمایتی خاصی را در منطقه شما می شناسد، از وی درخواست کنید تا این گروه را به شما معرفی کند یا با بنیاد ملی پوکی استخوان National Osteoporosis Foundation (NOF) تماس بگیرید تا شما را وارد لیست گروه حمایتی محلی کنند. اگر در منطقه شما گروه حمایتی نباشد، هماهنگ کننده گروه حمایتی NOF میتواند اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
نکات اساسی درمان
سه عامل مهمی که برای حفظ سلامت استخوان های شما در طول عمرتان ضروری است عبارتند از :
• دریافت مقدار کافی کلسیم
• دریافت مقدار کافی ویتامین D
• ورزش کردن به صورت منظم
کلسیم
مردان و زنان در سنین ۱۸ تا ۵۰ سالگی روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند. در زنان بعد از ۵۰ سالگی و در مردان بعد از ۷۰ سالگی این نیاز روزانه کلسیم به ۱۲۰۰ میلی گرم می رسد. منابع غنی از کلسیم عبارتند از :
• لبنیات کم چرب
• گیاهان با برگ سبز تیره
• کنسرو ماهی سالمون یا ساردین با استخوان
• محصولات سویا
• غلات و آب پرتقال غنی شده با کلسیم
اگر نتوانستید از طریق رژیم غذایی کلسیم مورد نیاز خود را تأمین کنید باید به مصرف مکمل کلسیم توجه کنید اما دریافت بیش از حد کلسیم می تواند باعث مشکلات قلبی و سنگ کلیه گردد. انستیتو پزشکی توصیه می کند که مصرف کلسیم از طریق رژیم غذایی و مکمل در افراد زیر ۵۰ سال نباید بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز باشد.
ویتامین D
ویتامین D در بدن برای جذب کلسیم لازم است. بسیاری از افراد از طریق نور خورشید مقدار کافی ویتامین D را دریافت می کنند اما برای کسانی که در منطقه ای با عرض جغرافیایی بالا هستند و یا در آپارتمان زندگی می کنند و در معرض نور خورشید قرار ندارند، یا کسانی که به طور مرتب از ضدآفتاب استفاده می کنند یا حتی کسانی که به خاطر خطر سرطان پوست کاملاً از نور خورشید دوری می کنند، نور خورشید نمی تواند منبع مناسبی برای تأمین ویتامین D مورد نیاز بدنشان باشد.
متخصصین هنوز از مقدار مناسب نیاز روزانه ویتامین D اطمینان ندارند. برای شروع، نیاز روزانه آن ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین المللی (IU) برای بزرگسالان از طریق غذا یا مکمل می باشد. البته اگر مقدار ویتامین D خونتان کم باشد، پزشکتان ممکن است مقدار بیشتری را توصیه کند. دریافت روزانه ویتامین D برای نوجوانان و بزرگسالان تا ۴۰۰۰ واحد بدون خطر و بی ضرر می باشد.
