بیماری آدیسون – Addison

تعریف بیماری

بیماری آدیسون یا نارسایی غده‌ی فوق کلیوی، یک اختلال ناشایع است، که در آن بدن با کمبود تولید نوعی هورمون مواجه است؛ به عبارت دیگر در بیماری آدیسون، غده‌‌ی فوق کلیوی که دقیقا در بالای کلیه ها قرار دارد، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون به مقدار کمتری تولید می شوند. بیماری آدیسون در تمام گروه‌های سنی و در هر دو جنس اتفاق می‌افتد و ممکن است تهدید کننده‌ی حیات باشد و درمان آن شامل جایگزینی هورمون‌های از دست رفته می‌باشد.

در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص غدد در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.

علائم بیماری

علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون معمولا به آرامی و اغلب طی چند ماه پیشرفت می کنند و اغلب علائم در اینگونه بیماری‌ها با پیشرفت آهسته، تا زمانی که یک استرس مانند بیماری و یا هرگونه آسیب بر بدن باعث تشدید آن شود، نادیده گرفته می‌شوند.

نشانه ها و علائم عبارتند از:

• خستگی شدید
• کاهش وزن و اشتها
• تیره شدن پوست (هایپرپیگمنتاسیون)
• کاهش فشار خون در حد غش کردن
• اشتیاق به مصرف نمک
• کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ (علائم گوارشی)
• درد شکم
• درد عضلانی یا مفصلی
• تحریک پذیری و بی‌قراری
• افسردگی یا سایر علائم رفتاری
• ریزش مو یا اختلال عملکرد جنسی در زنان

نارسایی حاد

گاهی علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون به طور ناگهان ظاهر می شوند و نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه می‌تواند منجر به شوک تهدید کننده‌ی زندگی شود. اگرعلائم و نشانه‌های زیر را تجربه کردید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

• ضعف شدید
• گیجی
• درد در پشت یا پاها
• درد شدید شکمی، استفراغ و اسهال، که منجر به کم آبی بدن شود.
• کاهش سطح هوشیاری یا فراموشی
• کاهش فشار خون
• افزایش پتاسیم (هایپرکالمی) و کاهش سدیم (هیپوناترمی)

اگر بیماری آدیسون درمان نشود، ممکن است به دلیل استرس‌های جسمی نظیر،عفونت یا بیماری پیشرفت کند. به طور معمول، غده فوق کلیه به میزان ۲ تا ۳ برابر میزان معمول در پاسخ به استرس فیزیکی کورتیزول تولید می‌کند، که با نارسایی غده‌ی فوق کلیه، ناتوانی در افزایش تولید کورتیزول در استرس می تواند منجر به بیماری آدیسون می‌شود. معمولا افراد مبتلا به بیماری آدیسون به بیماری های خود ایمنی نیز مبتلا هستند.

دلایل ایجاد بیماری آدیسون چیست؟

در بیماری آدیسون، آسیب به غدد فوق کلیوی منجر به کاهش تولید هورمون‌ کورتیزول و اغلب آلدوسترون می‌شود. غدد فوق کلیه بخشی از سیستم غدد درون ریز هستند و آنها هورمون‌هایی تولید می کنند که تقریبا دستورالعمل هر عضو و بافت را در بدن مشخص می‌کند. غده ی فوق کلیه شامل دو قسمت می شود: بخش مرکزی که هورمون‌های شبه آدرنالین را تولید می کند و بخش قشری که مسئول تولید گروهی از هورمون‌ها به نام کورتیکواستروئید است. کورتیکواستروئیدها عبارتند از:

گلوکوکورتیکوئیدها : این هورمون‌ها شامل کورتیزول، که توانایی بدن در تبدیل غذا به انرژی را تحت تاثیر قرار می دهد و در پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن نقش دارد و باعث پاسخ بدن به استرس می‌شود.

مینرالوکورتیکوئیدها: این هورمون‌ها شامل آلدوسترون است، که عامل حفظ تعادل سدیم و پتاسیم در بدن و نرمال نگه داشتن فشار خون است.

آندروژن ها: این هورمونهای جنسی مردانه در مقادیر کم توسط غده ی فوق کلیه در مردان و زنان تولید می شود. این هورمون عامل رشد جنسی، تاثیر بر روی توده عضلانی و میل جنسی در مردان و احساس خوشایند در هر دو جنس است.

درمان آدیسون

درمان اصلی این بیماری از طریق هورمون تراپی صورت می‌گیرد. در واقع برای کاهش علائم مربوط به بیماری یا از بین بردن آنها باید سطح هورمون‌های غده فوق کلیه را به سطح طبیعی و قبلی خود بازگردانیم که این کار از طریق هورمون‌تراپی و اغلب از طریق مصرف قرص توسط بیمار انجام می‌شود. در ادامه این داروها را شرح خواهیم داد.

کورتیکواستروئید خوراکی: گفتیم که این دسته هورمون‌ها توسط غده فوق کلیه ترشح می‌شوند که نقص در این غده موجب بروز علائم آدیسون می‌شود. داروهای خوراکی همچون هیدروکورتیزون، پردنیزون و یا استات کورتیزون در این دسته قرار می‌گیرند که برای بیمار تجویز می‌شود. زمانی که علائم بیمار خیلی شدید باشد و به صورت حاد بروز پیدا کنند (مخصوصا استفراغ‌های شدید) بهتر است از کورتیکواستروئید تزریقی برای بیمار استفاده کنیم. پس از آن که شرایط بیمار ثبات پیدا کرد می‌توان داروهای تزریقی را تبدیل به فرم خوراکی کرد.

دهیدرواپیناداسترون: نوعی آندروژن است که اغلب در خانم‌ها به دلیل کمبود سطح هورمون‌های آندروژن به دنبال آدیسون تجویز می‌شود. این داروها اغلب میل جنسی را در خانم‌ها افزایش می‌دهد.

مصرف نمک: در بیمارانی که مبتلا به آدیسون هستند به دلیل نقصی که در ترشح هورمون آلدسترون دارند، تعادل الکترولیت‌ها به هم می‌خورد. در واقع در این افراد تجمع پتاسیم در خون و دفع بیش از حد سدیم داریم. به همین دلیل این افراد دچار هایپوناترمی (کاهش سطح سدیم خون) می‌شوند. هایپوناترمی خود شرایط نامساعدی را در بدن ایجاد می‌کند مثلا موجب آریتمی قلبی می‌شود. بنابراین به این افراد توصیه می‌شود که برای جلوگیری از عواقب و عوارض هیپوناترمی نمک زیادی مصرف کنند. در زمان‌هایی که تعریق افزایش پیدا می‌کند، مثلا در هنگام ورزش کردن یا در فصل‌های گرم سال توصیه می‌شود که این افراد از نمک بیشتری استفاده کنند.

علاوه بر این در افرادی که مبتلا به بیماری آدیسون هستند توصیه می‌شود که در زمان‌هایی که تحت استرس ماژور قرار می‌گیرند نیز از نمک بیشتری استفاده کنند، مثلا زمانی که فرد مبتلا به عفونت می‌شود یا قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرد یا تحت جراحی قرار گرفته است.
همچنین این افراد باید هر زمان که دچار مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ شدند نمک بیشتری استفاده کنند. حتی ممکن است این عوارض ربطی به بیماری آنها نداشته باشد و صرفا یک مسمومیت غذایی باشد. ولی به این دلیل که در فرد هایپوکالمی رخ می‌دهد و در واقع فرد آب و الکترولیت‌های موجود در خونش را به دنبال اسهال و استفراغ از دست می‌دهد، باید حواسش به مصرف بیشتر نمک باشد تا وارد شوک نشود.

در نهایت ذکر این نکته ضروری است که افرادی که مبتلا به این بیماری هستند باید همواره تحت نظر پزشک باشند و از دستورات پزشک به طور کامل پیروی کنند. این افراد باید همیشه قرص‌ها و داروهایشان را به همراه داشته باشند. همچنین این افراد باید در زمان انجام کارهای درمانی همچون جراحی دندان یا سایر عمل‌های جراحی، حتما بیماری‌شان را با پزشک مطرح کنند.

یک خطر جدی که بیماران مبتلا به آدیسون را به شدت تهدید می‌کند، بحران آدیسون است. در این وضعیت به علت افت شدید سطح هورمون‌های غده فوق کلیه، علائم شدیدی بروز پیدا می‌کند. برای مثال مریض دچار هایپوتنشن (افت شدید فشار خون) و هایپوگلایسمی (افت شدید قند خون) می‌شود. همچنین پتاسیم داخل خون تجمع پیدا می‌کند که همه این موارد می‌تواند برای فرد بسیار خطرناک باشند. در صورتی که این شرایط برای فرد به وجود بیاید باید فورا تحت درمان قرار بگیرد. درمان آن شامل تزریق داخل وریدی (IV) هیدروکورتیزون، تزریق محلول سالین و شکر (دکستروز) است که باید حتما در یک مرکز درمانی انجام شود.