یک عضو انجمن مغز و اعصاب ایران با بیان اینکه احساس گزگز و مورمور شدن در مواردی ناشی از درگیری اعصاب محیطی دست و پا است تصریح کرد در مواردی که احساس گزگز و مورمور بدون علت خاصی بوده و چندین ساعت به طول انجامد باید به علل ارگانیک جدیتری فکر کنیم.
به گزارش بانک پزشکان به نقل از مای ام اس تیم ، بیماری ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) یک بیماری خود ایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی (CNS) آسیب می رساند. بیماری دژنراتیو دیسک یک بیماری مزمن پزشکی است که بر استخوان ها و مفاصل ستون فقرات تأثیر می گذارد. این دو حالت متفاوت هستند، اما ممکن است برای برخی افراد مشابه باشند.
ام اس و دیسک هر دو شرایط مزمن و طولانی مدت هستند و اغلب با گذشت زمان بدتر می شوند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی باعث التهاب و زخم (به نام پلاک یا ضایعات) در سیستم عصبی مرکزی می شود که شامل مغز و نخاع می شود. ام اس باعث ایجاد مشکلاتی در کنترل اعصاب و ماهیچه ها به همراه بسیاری از علائم دیگر می شود. از طرف دیگر بیماری دیسک بر استخوان های ستون فقرات که طناب نخاعی را احاطه کرده و از آن محافظت می کند، تحت تاثیر قرار داده علت اصلی کمردرد است.
ام اس و دیسک کمر گاهی اوقات حتی توسط پزشک نیز با یکدیگر اشتباه می شوند، ، زیرا علائم مشترکی دارند و هر دو در یک سن مشابه (حدود ۳۰ سالگی) ایجاد می شوند.
به گفته دکتر رضا باورصاد شهریپور :« از جمله علل شایع دیگر که منجر به احساس خواب رفتگی و مور مور در اندام میگردد آرتروز گردن و کمر و یا در مواردی تنگی کانال نخاعی و یا بیرون زدگی دیسک گردن و کمر است که در کنار علایمی همچون دردهای انتشاری در اندام فوقانی و تحتانی از احساس بی حسی و گزگز محدود به برخی انگشتان شاکی میباشند که اغلب نشان از فشار برروی ریشههای عصبی است که در این موارد نیز معاینه و تصویر برداری از مهرههای کمر و گردن ارزشمند است.»
بیماری دیسک چیست؟
ستون فقرات از مهره های زیادی تشکیل شده است که پوششی محافظ برای نخاع ایجاد می کند. در بین هر مهره ستون فقرات دیسک های بین مهره ای قرار دارند که پدهای ضربهگیری شبیه به دوناتهای ژلهای هستند ، به عنوان بالشتک بین ۳۳ استخوان (مهره) ستون فقرات عمل میکنند. بیماری دیسک زمانی رخ می دهد که این دیسک ها شروع به فرسودگی می کنند. آنها می توانند بیرون زده یا خشک شوند. سپس برآمدگی ها می توانند روی اعصاب و رباط ها مالیده شوند و باعث درد، بی حسی، گزگز یا ضعف شوند.
علائم و نشانه های دیسک
کمردرد، گردن درد و سفتی، و همچنین بی حسی، ضعف و تیرکشیدن و گزگز بازوها و پاها می توانند به دلیل فشره شدن دیسک، مالش استخوان به استخوان، استئوفیت، فتق یا بیرون زدگی دیسک باشد که در MRI و عکس رادیولوژی کاملا قابل تشخیص است . دیسک می تواند بر قسمت تحتانی کمر، به نام بیماری دیسک کمر ، و همچنین گردن، به نام اسپوندیلوز گردنی تاثیر بگذارد .
علائم MS ودیسک چگونه مشابه هستند؟
ام اس و دیسک تعدادی علائم مشترک دارند که می تواند منجر به تاخیر در تشخیص، تشخیص اشتباه و تاخیر در درمان شود. یکی از مشکلات ام اس (از میان مشکلات متعدد آن) این است که پزشکان، دوستان و حتی خودتان ممکن است بسیاری از علائم بیماری ام اس را به علائم بیماری دیسک ارتباط دهید
درد یک علامت رایج در MS و دیسک است. هر دو شرایط می توانند انواع مختلفی از درد ایجاد کنند. انواع مشترک آنها عبارتند از:
- درد نوروپاتیک (درد عصبی) : درد ناشی از آسیب به اعصاب یا سایر نواحی سیستم عصبی، که به طور بالقوه منجر به احساس سوزش یا ضربه زدن و افزایش حساسیت نواحی آسیب دیده می شود.
- درد اسکلتی عضلانی: درد در عضلات، استخوان ها، مفاصل و بافت های نرم
- کمردرد و همچنین درد رادیکولار: دیسک همچنین می تواند این نوع درد، دردی که در امتداد ریشه عصب نخاعی حرکت می کند و باعث ناراحتی در باسن، پاها و ستون فقرات می شود را ایجاد کند. افراد مبتلا به ام اس نیز دردی مشابه این درد از جمله درد در کمر، لگن و پاهای خود را تجربه کنند، مانند ایجاد تغییر در راه رفتن برای تطبیق با ضعف عضلانی یا مشکلات تعادل.
درد ناشی از دیسک با نشستن، چرخاندن و بلند کردن بدن بدتر می شود. اغلب با راه رفتن، دویدن یا دراز کشیدن بهبود می یابد.درد در این بیماری می تواند عود کننده (می آید و می رود)، حاد (ناگهانی و موقت)، یا مزمن (مداوم و طولانی مدت) باشد که این موارد تا حدودی میتواند برای تفکیک ام اس و بیماری دیسک کمک کننده باشد.
علاوه بر درد، مشکل دیسک می تواند علائم عصبی مشابه علائم ام اس، مانند لرزش و پارستزی (بی حسی و سوزن سوزن شدن) ایجاد کند. افرادی که هر یک از این دوبیماری را تجربه می کنند ممکن است در پاهای خود احساس سوزش، گزگز و دردکنند.
دکتر رضا باورصاد شهریپور ادامه داد:« احساس بیحسی و یا احساس ناخوشایند مومور در اندام تحتانی در بیماران مبتلا به قند خون، بیماریهای کلیوی، مبتلایان به انواع سرطانها که تحت شیمی درمانی هستند، کم خونی فقرآهن، بیماری کم کاری تیروئید و یا تماس مکرر با برخی سموم میتواند عامل آسیب به اعصاب محیطی باشند و در نهایت خود را با علایم پارستزی و مور مور انتهایی انگشتان در پاها و دستها نشان دهد که در این موارد علایم عصبی مذکور مداوم بوده و اغلب در تمام طول روز و بخصوص در زمان استراحت ( شبها) محسوستر است.
وی در ادامه اظهار داشت:«در مواردی سردرد میگرنی با پیش درآمد احساس ناخوشایند عصبی در اندام ( یک نیمه بدن یا یک اندام) به صورت احساس گزگز و سوزش و یا بیحسی خود را نشان میدهد و پس از استقرار کامل سردرد علایم عصبی رفع میشود که این حملات گاها چندین نوبت در ماه تکرار میگردد.»
علل و عوامل خطر
بسیاری از مردم دیسک را به عنوان بخشی از فرآیند پیری می دانند اما همیشه هم اینطور نیست و می تواند ناشی از آسیب شغلی یا آسیب قبلی باشد. ام اس در اثر ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی، عفونی و سیستم ایمنی ایجاد می شود.
هم دیسک و هم MS با سطوح پایین ویتامین D مرتبط هستند که برای حفظ سلامت استخوان بسیار مهم است. داشتن دیسک باعث افزایش خطر فشردگی نخاع و آسیب عصبی می شود. فرد مبتلا به ام اس آسیب عصبی ناشی از فرآیند حمله سیستم ایمنی به غلاف محافظ میلین (چربی اطراف اعصاب) را تجربه می کند. هردو این بیماری ها به دلیل آسیب وارد به اعصاب ممکن است علائم مشابهی از جمله احساس گزگز در اندام ها را ایجاد کنند.
زندگی با شرایط سلامتی متعدد میتواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.
هنگامی که فردی مبتلا به ام اس و سایر بیماری های مزمن است – به خصوص وقتی علائم مشترکی دارد – تشخیص دقیق و به موقع می تواند چالش برانگیزتر باشد. کمر درد و پا درد شدید باعث استرس می شود و استرس بر ام اس تأثیر می گذارد و همین استرس می توند علائم را تشدید کند. دائمی شدن درد ازبین نرفتن آن ، نه فقط از نظر جسمی بلکه از نظر روحی و روانی نیز به فرد آسیب می رساند.
درمان ام اس و بیماری دیسک
چندین گزینه برای تسکین علائم این دو بیماری مخصوصاً برای درد، وجود دارد. مدیریت تخصصی درد گزینه خوبی برای ام اس و دیسک است. در حالی که چندین گزینه برای مدیریت علائم و گزینههای ترمیم ستون فقرات وجود دارد، یافتن گزینه مناسب میتواند زمانبر باشد.
گزینه های درمان پزشکی
درمان های پزشکی برای دیسک عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- مسکن های بدون نسخه (مانند استامینوفن)
- داروهای ضد درد اپیوئیدی
- شل کننده های عضلانی
گزینه های درمان جراحی
اگر درمان های پزشکی محافظه کارانه تر بی اثر باشند، جراحی مغز و اعصاب ممکن است بهترین راه حل برای دیسک باشد. جراحی ممکن است شامل تعویض دیسک یا جراحی رفع فشار از روی عصب باشد.
درمان های جایگزین و گزینه های سبک زندگی برای مدیریت دیسک
بسیاری از مردم به دنبال گزینه های جایگزین برای گزینه های پزشکی و جراحی هستند. بسیاری از راه های دیگر برای کاهش درد و علائم ام اس و دیسک وجود دارد:
- یک رژیم غذایی سالم با تنوع غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی داشته باشید.
- به اندازه کافی ورزش منظم داشته باشید (۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز).
- از کمربند و گردنبند های طبی حمایت کننده استفاده کنید.
- از پدهای گرم کننده یا کیسه های یخ استفاده کنید.
درمان های دیگری که شواهدی برای کمک به کاهش درد های این دو بیماری دارند عبارتند از:
- فیزیوتراپی
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (معروف به TENS)
- یوگا
- درمان شناختی رفتاری
- طب سوزنی و طب فشاری
پیشگیری نیز کلیدی است. بهترین کاری که می توانید برای ستون فقرات خود انجام دهید این است که عضلات مرکزی بدن خود را تمرین دهید. عضلات مرکزی قوی و وضعیت مناسب از بسیاری از مشکلات ستون فقرات جلوگیری می کند ویا از بدتر شدن آنها جلوگیری می کند.
دکتر رضا باورصاد شهریپور یادآور شد:««در موارد نادر، احساس خواب رفتگی و بی حسی اندام ناشی از بروز تشنجات حسی است که در این موارد علایم مذکور زود گذر بوده ولی تکرار زیاد آن و یکنواختی و یکسان بودن علامت عصبی و نیز تغییرات قابل مشاهده در نوار مغز این بیماران در تشخیص این فرم از تشنج بسیار ارزشمند خواهد بود.»
وی خاطر نشان کرد:« گزگز و مورمور انگشتان تنها یک نشانه عصبی از بیماریهای مختلف است که برای تشخیص قطعی نیاز به بررسی دقیق دارد تا بتوان بر حسب آن به تشخیص بیماری و درمان اختصاصی آن اقدام نمود.»