باوجودآنکه برخی شاخص‌های اهدای خون در کشور بالاست و بنا به گفته مسئولان سازمان انتقال خون این شاخص‌ها از کشورهایی مثل آمریکا نیز بالاتر است اما اهدای خون در کشور با چالش‌هایی جدی نیز دست‌به‌گریبان است.
به گزارش بانک پزشکان به نقل از روزنامه همدلی ،شاخص اهدای خون در بین زنان و جوانان پایین است و از سوی دیگر مسئولان سازمان انتقال خون می‌گویند پایین بودن بودجه این سازمان باعث شده توان جذب نیروهای متخصص را نداشته باشند. بخشی از این چالش با پویش‌هایی مثل نذر خون که هرساله با آغاز ماه محرم به راه می‌افتد پاسخ داده می‌شود اما بودجه پایین بیم‌هایی را متوجه اهدای خون در کشور کرده است.
پایین بودن مشارکت زنان و جوانان در اهدای خون
سازمان انتقال خون می‌گوید ایران سومین کشور آسیا در زمینه انتقال خون است و جزو پیشرفته‌ترین کشورها در این حوزه است. این در حالی است که در برخی کشورها اهداکنندگان خون، به ازای کاری خون خود پول دریافت می‌کنند اما در ایران این کار به‌صورت داوطلبانه انجام می‌شود. حتی در زمان کرونا اهدای خون در ایران نهایتاً هشت درصد کاهش پیدا کرد.
اما هفته گذشته سازمان انتقال خون کشور اعلام کرده بود که هفت استان گیلان، خراسان رضوی، قم و لرستان، یزد، فارس و سیستان و بلوچستان از نظر ذخایر خون در وضعیت قرمز قرار دارند و در آن‌ها نیاز فوری به اهدای خون وجود دارد؛ اما در سایر استان‌ها وضعیت یا مطلوب است یا مردم به روال معمول خود در اهدای خون ادامه دهند.
بااین‌حال برخی مسئولان استانی انتقال خون، از کاهش اهدای خون در استان‌های خود خبر دادند. برای نمونه در هرمزگان، شمار مراجعه‌کنندگان خون به مراکز اهدای خون کاهش‌یافته است. در اصفهان نیز سن اهدای خون به بالای ۳۵ سال رسیده و اهداکنندگان جوان کم شده‌اند. بر اساس آمار اعلام‌شده، ۲۵ درصد خون کشور در تهران مصرف می‌شود و حتی تعداد زیادی از بیماران از سایر استان‌ها به تهران مراجعه می‌کنند.
مشارکت زنان ایرانی در اهدای خون زیر پنج درصد است
بااین‌حال میزان مشارکت زنان و جوانان در زمینه اهدای خون بسیار پایین است؛ بنا به گفته مسئولان انتقال خون اکثر اهداکنندگان خون ۳۰ تا ۴۵ساله‌اند. در مورد زنان هم شاخص اهدای خون زنان در چهار ماه ابتدایی سال به‌صورت چشمگیری کمتر از متوسط کشورهای توسعه‌یافته قرار دارد و حدود ۴.۳درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که اگر هر مرد چهار بار در سال می‌تواند خون اهدا کند زنان مجاز به سه بار اهدای خون هستند.
مصطفی جمالی مدیرعامل سازمان انتقال خون دیروز پایین بودن مشارکت زنان و جوانان در اهدای خون را یک چالش دانست. او با اشاره به گزارش سه ماه پیش سازمان جهانی بهداشت اشاره کرد و گفت: برخی شاخص‌ها انتقال خون ایران از کشور آمریکا بالاتر است و ذخایر انتقال خون با حمایت مردم، بی‌نظیر است اما در یک شاخص اهدای خون چالش داریم و آن‌هم شاخص اهدای خون بانوان است.
به گفته او، درحالی‌که در دنیا زنان بین ۳۰ تا ۵۰درصد در اهدای خون مشارکت می‌کنند، مشارکت زنان ایرانی در اهدای خون زیر ۵درصد است. جمالی با بیان اینکه اهدای خون جوانان هم کاهش پیداکرده است، می‌گوید: این در حالی است که جوانان هستند که باید در آینده خون و فرآورده موردنیاز کشور را تأمین کنند، چراکه جمعیت در حال پیر شدن است و وقتی میانگین سنی جمعیت بالا رود، نیاز به خون و فرآورده افزایش پیدا می‌کند.
او افزود: سال گذشته دو میلیون اهدا داشتیم و پیش‌بینی‌مان این است که شاید ظرف هفت تا هشت سال آینده سه میلیون برای پاسخگویی به نیاز کشور لازم داشته باشیم و یکی از برنامه‌های ما فرهنگ‌سازی برای جذب جوانان و بانوان است.
مشارکت زیر ۱۰درصدی جوانان در اهدای خون
جمالی در ارتباط با شاخص اهدای خون نیز گفت: شاخص اهدای خون را در پایان هر سال محاسبه می‌کنیم. طبق آخرین محاسبه ما شاخص اهدای خون در کشور کمی بیش از ۲۶در هزار است. در دوران کرونا به ۲۳ رسیده بود که اکنون بالا رفته است. کرونا مقداری مراجعات را کم کرده، اما آن‌قدر نبوده که بحران ایجاد کند. در ایام محرم مراجعه بالا می‌رود و پیش‌بینی ما این است که ذخایر بالا رود. اکنون بیشتر اهداکنندگان ما حدود ۳۰ تا ۴۵سال هستند. حتی در تجربه‌ای که در اهدای خون محلات داشتیم، گاهی می‌دیدیم که مشارکت جوانان زیر ۱۰درصد است و این نشان می‌دهد در زمینه جذب جوانان خوب کار نکرده‌ایم.
با نذر خون جان سه نفر را نجات دهید
جمالی پویش نذر خون در محرم را ابتکار خوبی دانست و گفت: پیش‌ازاین عده زیادی در تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون مراجعه می‌کردند که خارج از ظرفیت بود. چند سال قبل نوبت‌دهی به افرادی که نذر خون داشتند، باب شد و توصیه هم شد که هدف اهدای خون و کمک به‌سلامت جامعه است و برای سایر روزها نوبت‌دهی انجام شد و همچنان هم پیش می‌رود. هر اهدای خون سه قسمت پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز دارد و می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد؛ بنابراین با نذر خون جان انسان‌ها را نجات می‌دهید و یکی از قشنگ‌ترین انواع نذر است.
نیاز به سامانه سیار اهدای خون در تهران
جمالی می‌گوید: بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون یا همان اتوبوس‌های خون‌گیری است. متأسفانه این امکان در کشور بسیار کم است و بسیاری از استان‌ها مثل تهران آن را ندارند. قیمتی که برای یک اتوبوس مناسب برآورد می‌شود، حدود هشت میلیارد تومان اتوبوس و یکی – دو میلیارد هم تجهیز آن هزینه دارد؛ بنابراین برای هر اتوبوس ۱۰میلیارد لازم است. حال اگر ۱۰۰اتوبوس خون‌گیری داشته باشیم، در طول سال می‌توانیم بیشتر روستاها و بخش‌ها را پوشش دهیم.
بودجه آن‌هم کم نیست، اما بسیار مهم است و ما موظفیم که امکان اهدای خون را برای همه ایجاد کنیم و این کار را پیگیریم و حتماً در بودجه سال آینده سازمان پیش‌بینی می‌کنیم. از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم انتظار داریم که حمایت کند. در این صورت سازمان انتقال خون بیمه می‌شود و اهدای خون بسیار بالا می‌رود.
انتقال خون هزار نیروی انسانی لازم دارد
جمالی درباره کمبود نیروی انسانی در سازمان انتقال خون نیز گفت: در دو سال گذشته تلاش شده افراد از طریق استخدام جذب این سازمان شوند اما بسیاری از افراد علی‌رغم قبولی، به سازمان انتقال خون نیامدند؛ زیرا وقتی دریافتی‌شان را با دانشگاه‌ها مقایسه می‌کنند، برایشان به‌صرفه نیست. پیشنهادی که به سازمان امور استخدامی دادیم، این بود که ما یکسری نیرو داریم که به‌صورت طرح به سازمان آمده و بعد از طرح خبره می‌شوند، اما وقتی به بار می‌نشینند، طرحشان تمام‌شده و باید بروند. ما خواهش کردیم که اجازه دهند، ما این نیروها را استفاده کرده و جذب کنیم که هم به نفع منابع کشور و هم به نفع شخص است. اگر این موضوع را بپذیرند، مشکل انتقال خون تا حد زیادی برای سال‌های آینده رفع می‌شود. ما کمتر از ۵۰۰۰نیرو در کل کشور داریم و برآوردم این است که اگر ۱۰۰۰نیرو جذب کنیم، ظرف ۵سال آینده مشکلی نخواهیم داشت.
او همچنین می‌گوید: بودجه‌ای که برای سازمان در نظر گرفتند، اصلاً پاسخگوی نیازهای مراکز درمانی نیست. اگر قرار باشد سازمان را کمی و کیفی ارتقا دهیم، باید بودجه سازمان انتقال خون متناسب با نیاز کشور بالا رود. بدون اغراق می‌گویم که تقریباً ۱۰۰درصد باید اعتباراتمان افزایش یابد تا بتوانیم همچنان سازمان پیشرو در منطقه باشیم. سال گذشته و امسال را به‌سختی گذراندیم، اما اگر برای بودجه سال آینده به‌طورجدی از سازمان انتقال خون حمایت نکنند، ممکن است سازمان نتواند جوابگوی نیاز مراکز درمانی باشد.
