پنومونی یا همان طور که معمولاً شناخته می‌شود ذات الریه، پر شدن کیسه‌های هوایی در ریه‌ها با مایع التهابی است. ذات الریه، زمانی رخ می‌دهد که ویروس‌ها، باکتری‌ها و به ندرت عفونت‌های قارچی به ریه‌ها می‌رسند. این بیماری در هر سنی قابل مشاهده است، اما ذات الریه در کودکان زیر ۲ سال، افراد با سیستم ایمنی بسیار ضعیف و افراد بالای ۶۵ سال می‌تواند کاملا خطرناک باشد. ذات الریه در کودکان مبتلا به بیماری قلبی یا بیماری قبلی ریوی و در زایمان‌های نارس بیشتر شایع است.
بر اساس داده های سازمان جهانی بهداشت، هر سال از هر ۱۰۰ نفر در جهان ۱ تا ۲ نفر به ذات الریه مبتلا می‌شوند. از آنجایی که علائم ذات الریه اغلب با عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، علائم کرونا و آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود، بیماران ممکن است دیر به پزشک مراجعه کنند که منجر به پیشرفت بیماری و تاخیر در درمان می‌شود. تصور می‌شود حدود ۷ درصد از کل مرگ و میرها در جهان به دلیل ذات الریه باشد.
ذات‌الریه چگونه منتقل می‌شود؟
آنفولانزا و عفونت‌های تنفسی ویروسی مشابه که مستعد ابتلا به ذات الریه هستند بسیار مسری هستند. در حالی که می‌تواند از طریق عطسه و سرفه سرایت کند، اما از طریق تماس با اقلامی مانند دهان، لیوان، دستمال، کارد و چنگال، دستگیره در و سپس تماس دست‌ها به دهان نیز قابل انتقال است. بسیار مهم است که به فرد بیمار، سالمندان، زنان باردار و کودکان نزدیک نشوید. حمل و نقل عمومی و مکان‌های شلوغ نیز خطر ابتلا به ذات‌الریه را افزایش می‌دهد.
علت ذات الریه چیست؟
پنومونی یا ذات‌الریه اغلب نتیجه عفونت ناشی از باکتری به نام استرپتوکوک پنومونیه است. مشخص شده است که ۵۰ درصد پنومونی اکتسابی از جامعه توسط این باکتری ایجاد می‌شود. علاوه بر این، باکتری‌های مختلفی مانند هموفیلوس آنفولانزا و مایکوپلاسما پنومونیه نیز می‌توانند باعث ذات الریه شوند. علاوه بر این، ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزای فصلی می‌شوند، مانند رینوویروس، کرونا، آنفولانزا، آدنوویروس و RSV (ویروس سنسیشیال تنفسی) که باعث برونشیولیت به‌ویژه در کودکان می‌شوند نیز می‌توانند باعث ذات‌الریه شوند. پنومونی قارچی بسیار نادر است و در افرادی با سیستم ایمنی بسیار پایین رخ می‌دهد.
علائم ذات‌الریه چیست؟
علائم ذات الریه شامل مجموعه‌ای از نشانه‌ها و علائم متنوع است که به بیماری‌های ریه اشاره می‌کنند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- سرفه مزمن: سرفه‌ای که به طور مداوم و برای مدت طولانی ادامه دارد.
- تنگی نفس: احساس عدم توانایی در تنفس عمیق یا نفس کشیدن به‌طور کامل.
- خلط و کهیر: تولید خلط و افزایش ترشح که ممکن است همراه با رنگ‌های مختلف مانند سفید، زرد یا سبز باشد.
- درد در قفسه سینه: شامل درد یا تورم در ناحیه قفسه سینه است که ممکن است به تنفس عملکردی نیز ارتباط داشته باشد.
- ضربان قلب سریع: احساس ضربان قلب تند یا نامنظم.
- کاهش وزن بدون علت: از دست دادن وزن بدن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت ورزشی.
- خستگی و ضعف عمومی: احساس خستگی و ناتوانی مداوم بدون دلیل آشکار.
لازم به ذکر است که این فقط چند مثال از علائم مرتبط با مشکلات ریه است و در هر بیماری خاص، علائم ممکن است متفاوت باشند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک، بهتر است به پزشک متخصص ریه مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب صورت پذیرد.
ذات‌الریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پنومونی یا ذات‌الریه یک بیماری جدی است و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد. پزشک ابتدا به شکایات شما گوش می‌دهد، سابقه پزشکی شما را می‌گیرد و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در تشخیص پنومونی، معاینه ریه‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک شما ممکن است بسته به شرایط بالینی شما، آزمایشاتی مانند اشعه ایکس قفسه سینه، توموگرافی کامپیوتری، آزمایش خون و کشت خلط را برای تایید تشخیص و راهنمایی درمان درخواست کند.
درمان ذات‌الریه
پنومونی ناشی از باکتری با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. اکثر بیماران می‌توانند درمان آنتی بیوتیکی را در خانه دریافت کنند. آنتی بیوتیک‌ها در ذات الریه ویروسی بی فایده هستند و درمان‌هایی برای حمایت از وضعیت عمومی بیمار انجام می‌شود. درمان ذات الریه بسته به وضعیت فردی بیمار و عامل ایجاد کننده پنومونی متفاوت است. به طور معمول، درمان با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های دارویی صورت می‌گیرد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به داروهای اضافی نیز وجود داشته باشد. به همین دلیل، بیماران معمولاً در بیمارستان درمان می‌شوند، زیرا قدرت بدنی ضعیفی دارند و به اکسیژن نیاز دارند. افراد مبتلا به ذات‌الریه باید سیگار کشیدن را کاملاً متوقف کنند. استراحت بدنی، استراحت در بستر و مصرف مایعات به میزان کافی (مانند آب و چای) نیز بخشی از تدابیر درمانی هستند.
چگونه از ذات‌الریه پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از ذات‌الریه یا پنومونی بسیار مهم است و می‌تواند به کاهش ابتلا و عوارض جدی آن کمک کند. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:
استفاده از واکسن‌ها
واکسن‌های ضد پنوموکوک و آنفلوانزا می‌توانند در کاهش ابتلا به ذات‌الریه مؤثر باشند. این واکسن‌ها معمولاً به افراد مسن، کودکان، و افراد با سیستم ایمنی ضعیف توصیه می‌شوند.
حفظ بهداشت شخصی
شستشوی منظم دست‌ها با آب و صابون و استفاده از ضدعفونی کننده‌ها، پوشیدن ماسک در مواقع لازم، عدم تماس با افراد مبتلا به عفونت تنفسی و رعایت اصول سرفه و عطسه به شیوه صحیح می‌تواند در کاهش انتقال عفونت و پنومونی مؤثر باشد.
اجتناب از عوامل خطر
اجتناب از سیگار کشیدن و تماس با مواد آلرژنی یا تحریک کننده ریه، مثل غلظت بالای آلودگی هوا و مواد شیمیایی ضروری است.
تقویت سیستم ایمنی
مراقبت از سلامتی شامل تغذیه مناسب، خواب کافی، و ورزش منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و مقاومت در برابر عفونت‌های تنفسی کمک کند.
آزمایش و درمان بیماری‌های مزمن
مراجعه به پزشک و دنبال کردن درمان‌های مناسب برای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، و بیماری‌های ریه می‌تواند خطر ابتلا به ذات الریه را کاهش دهد.
با رعایت این روش‌ها، می‌توانید از ابتلا به ذات الریه جلوگیری کنید و سلامت ریه خود را حفظ کنید.
برونکوسکوپی چیست؟
برونکوسکوپی نام روشی است که برای ارزیابی نای، برونش‌های بزرگ و ناحیه درون برونشی ریه به طور مستقیم از طریق یک لوله با دوربین و سیستم نور در انتهای آن استفاده می‌شود. با برونکوسکوپی امکان برداشت قطعات کافی، خارج کردن اجسام خارجی در صورت لزوم، تمیز کردن ترشحات (خلط) داخل ریه‌ها، گرفتن نمونه، تخلیه آبسه، گسترش راه‌های هوایی تنگ شده و قرار دادن استنت در صورت لزوم، درمان بیماری‌های راه هوایی از داخل ریه‌ها و بسیاری از مداخلات دیگر انجام می‌شود.
برونکوسکوپی روشی است که با بیهوشی موضعی و عمومی قابل انجام است. نحوه انجام عمل برونکوسکوپی با توجه به شرایط بیمار توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود. معمولاً تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود.
چرا برونکوسکوپی انجام می‌شود؟
برونکوسکوپی به تشخیص هر گونه مشکل در دستگاه تنفسی یا ریه کمک می‌کند. با این حال، یک روش موثر در درمان برخی از اختلالات است. معمولاً می‌تواند بیماری‌های زیر را تشخیص دهد:
- انسداد راه هوایی
- تنگی در راه‌های هوایی
- تومورها
- التهاب و عفونت (سل، ذات الریه و غیره)
- سرفه‌های خونی و مداوم
- بیماری بینابینی ریه
- فلج تارهای صوتی و سرطان برونش
علاوه بر تشخیص، از برونکوسکوپی می‌توان در پروتکل‌های درمانی نیز استفاده کرد. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حذف خون، تجمع مخاط و ترشحات از دستگاه تنفسی، پولیپ
- بیوپسی بافت
- از بین بردن اجسام خارجی
- پرتودرمانی برای تومورهای برونش
- جمع آوری نمونه‌های خلط
- توقف خونریزی در برونش‌ها
- استنت گذاری
- تخلیه چرک تشکیل شده در آبسه
برونکوسکوپی برای چه کسانی اعمال می‌شود؟
برونکوسکوپی را می‌توان برای علائم و نشانه‌هایی که در دستگاه تنفسی و ریه‌ها مشاهده می‌شود انجام داد. در صورت وجود علائمی مانند خس خس سینه، تنگی نفس، خون در بزاق یا سرفه و سرفه طولانی مدت ممکن است برونکوسکوپی مورد نیاز باشد. بیماری‌های ریوی، عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه و سل، تومور یا سرطان ریه مشکلات سلامتی هستند که برونکوسکوپی می‌تواند آن‌ها را تشخیص دهد. برونکوسکوپی ممکن است در بیمارانی انجام شود که نتایج غیرطبیعی در عکس برداری قفسه سینه دارند یا تصور می‌شود در نتایج توموگرافی کامپیوتری (CT) مشکلی وجود دارد.
برونکوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
برونکوسکوپی روشی است که تحت آرام‌بخشی سبک انجام می‌شود. داروهای آرام بخش می‌توانند به دور کردن حواس بیمار از اضطراب و ناراحتی کمک کنند. برونکوسکوپی ممکن است نیاز به بیهوشی موضعی یا عمومی داشته باشد. برونکوسکوپی به شرح زیر انجام می‌شود:
سر به سمت بالا قرار می‌گیرد. سپس یک لوله برونکوسکوپی نازک با یک دوربین سبک و کوچک از طریق دهان یا بینی به داخل گلو هدایت می‌شود. لوله را می‌توان به سمت حنجره، نای و برونش پیش برد. مجاری تنفسی بررسی می‌شود، می‌توان نمونه‌های بافتی را برداشت یا انسداد را با کمک سوزن‌ها و وسایل دیگر برطرف کرد.
در صورت مشکوک شدن به عفونت یا بافت سرطانی، مایعی به دستگاه تنفسی تزریق می‌شود و از طریق برونکوسکوپی دوباره مکیده می‌شود. سونوگرافی یا اشعه ایکس می‌تواند به عنوان کمک در هدایت برونکوسکوپ استفاده شود. پس از پایان عمل، برونکوسکوپ به آرامی برداشته می‌شود.
برونکوسکوپی معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، اما ممکن است در صورت استفاده از روش‌های دیگر تا چند ساعت طول بکشد. ممکن است در حین برونکوسکوپی ناراحتی ایجاد شود، اما در تنفس اختلال ایجاد نمی‌کند.
