بحث «کاشت حلزون شنوایی» مدتی است که مورد توجه دولت سیزدهم و وزارت بهداشت قرار گرفته است؛ طرحی که تحت عنوان «طرح تحول ملی در کاشت حلزون» جهت تسریع و تسهیل در امر رسیدگی به مشکلات بیماران ناشنوای کاندیدای عمل کاشت حلزون شنوایی از شهریور امسال کلید خورده و به‌گفته بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت قرار است تا پایان سال به‌صورت رایگان برای تمامی کودکان زیر ۴سال و دیگر کودکان واجد شرایط انجام شود.
به گزارش بانک پزشکان به نقل از روزنامه همشهری ،عین‌اللهی معتقد است که امسال انقلابی در نظام سلامت رخ خواهد داد و میزان کودکان فاقد شنوایی در کشور که واجد کاشت حلزون هستند تا پایان سال به صفر می‌رسد. روند جراحی‌های کاشت حلزون شنوایی هم شتاب بیشتری گرفته؛ به‌طوری که قبل از اجرای طرح به‌طور متوسط ماهانه ۵۲مورد و پس از اجرای آن ۱۲۹ کاشت انجام شده است. جمعیت هدف در سال برای کاشت حلزون شنوایی هم ۲۵۰۰کودک است که ۲۵۰میلیارد تومان بار مالی سالانه برای نظام سلامت دارد.
کاشت حلزون ۶۰میلیون، هزینه فرد ناشنوا یک میلیارد
آمار کشوری نشان می‌دهد که از هر هزار تولد زنده، ۲نوزاد، ناشنوای مطلق و شدید هستند. اگر میزان موالید در کشور طی سال‌های گذشته بین یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۳۰۰هزار مورد باشد، حدود ۲هزار تا ۲۷۰۰کودک ناشنوا به دنیا آمده‌اند؛ آماری که البته قطعی نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۴۰ تا ۶۰درصد این کودکان شرایط کاشت حلزون شنوایی را دارند؛ به همین دلیل وزارت بهداشت با اجرای طرح تحول ملی، جشن صدا را برای این کودکان ناشنوا تا پایان سال محقق خواهد کرد.
زمان طلایی برای کاشت حلزون شنوایی از بدو تولد تا ۱۸ماهگی است، اما در ایران تا ۴سالگی هم انجام می‌شود؛ البته عمل کاشت حلزون بعد از ۴سالگی هم پاسخ می‌دهد، اما نیازمند اقدامات بیشتر است و احتمال موفقیت کمتری هم خواهد داشت. هم‌اکنون انجام هر عمل کاشت حلزون شنوایی ۶۰میلیون تومان و شامل خرید پروتز شنوایی، هزینه هتلینگ بیمارستانی، هزینه تیم جراحی و هزینه‌های برگزاری جلسات گفتاردرمانی و بازتوانی شنوایی بعد از عمل است که هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران، هزینه تامین پروتز آن را که نزدیک به ۹۰درصد هزینه‌های عمل کاشت را شامل می‌شود، بر عهده دارد.
این در حالی است که برحسب آمار کشوری، هزینه حمایت از یک فرد ناشنوا با متوسط سنی ۶۵سال، برای بودجه عمومی کشور بالغ بر ۸۰۰میلیون تا یک‌میلیارد تومان است. با انجام عمل کاشت حلزون با هزینه‌ای معادل یک‌شانزدهم، نه‌تنها در هزینه‌های بودجه‌ای کشور صرفه‌جویی می‌شود، بلکه کودک ناشنوا هم به‌صورت کامل رفع معلولیت شده و امکان بهره‌مندی از یک زندگی کاملا عادی نظیر دیگر همسالان خود را خواهد داشت.
رکورد توزیع پروتزهای کاشت حلزون
انجام عمل کاشت حلزون شنوایی از سال ۷۲در ایران آغاز و طی این مدت بیش از ۱۶هزار کاشت حلزون انجام شد. طی این مدت مراکز کاشت حلزون شنوایی در کشور هم توسعه پیدا کردند و تعداد آنها به ۱۵مرکز دولتی و ۱۵مرکز خصوصی رسید. این در حالی است که کاشت حلزون شنوایی از سال ۱۴۰۰سرعت بیشتری گرفته و براساس اعلام هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در امور بیماران، در سال گذشته ۱۴۳۰ عمل انجام شده است.
براساس اعلام هیأت امنای صرفه‌جویی امسال و از آغاز این طرح در یک بازه زمانی ۳ماهه حدود هزار پروتز بین مراکز ۱۵گانه کاشت حلزون در کشور توزیع شده و تعداد کلی پروتزهای توزیع شده از ابتدای سال تاکنون به ۱۷۴۵پروتز رسیده که یک رکورد در تاریخ ۳۰ساله کاشت حلزون در کشور محسوب می‌شود.
امیرصادق علیمردانی، معاون فنی مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درباره اجرای طرح ملی کاشت حلزون شنوایی می‌گوید: «کمیسیون کشوری کاشت حلزون در قالب کمیسیون علمی، اجرایی تشکیل شده و ایجاد داشبورد اختصاصی کاشت حلزون شنوایی در کشور هم برای نخستین‌بار طی ۳۰سال گذشته در دولت سیزدهم صورت گرفته است.»
او درباره موارد مشمول کاشت حلزون شنوایی رایگان توضیح می‌دهد: «براساس آخرین ویرایش منابع علمی در سال ۲۰۲۰ زمان طلایی غربالگری نوزاد تا یک‌ماهگی، تشخیص کم‌شنوایی تا ۲ماهگی و شروع مداخلات تا ۳ماهگی است. هم‌اکنون زمان طلایی این اقدامات در کشور یک، ۳و ۶ماهگی است. همچنین براساس آخرین ویرایش منابع علمی در سال ۲۰۲۰ زمان طلایی کاشت حلزون شنوایی از بدو تولد تا ۱۸ماهگی و این زمان در ایران از بدو تولد تا ۴سالگی است. هم‌اکنون ۱۵مرکز کاشت حلزون در ۱۱استان کشور داریم که ۴مرکز در تهران قرار دارند و این مراکز در یزد، لرستان و بندرعباس هم ایجاد خواهند شد.»
به‌گفته این مسئول، بیش از ۵۰درصد کودکان در صف انتظار کاشت حلزون شنوایی در کشور بالای ۴سال دارند و ۶۰درصد موارد عمل شده ۴سال را رد کرده‌اند که این روند باید اصلاح شود: «درصد بیماران عمل شده برای کاشت حلزون شنوایی به تفکیک سنی، ۱۴درصد کودکان زیر ۲سال، ۲۷درصد بالای ۱۸ماه، ۳۳درصد ۵تا ۱۸ماه و ۲۶درصد ۳تا ۴سال هستند. جمعیت هدف در سال برای کاشت حلزون شنوایی هم ۲۵۰۰کودک است که ۲۵۰میلیارد تومان بار مالی سالانه دارد.»
او به انجام این عمل جراحی به‌صورت رایگان برای کودکان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «کودکانی که اندیکاسیون دریافت پروتز براساس تأییدیه کمیسیون کاشت حلزون مرکز مرجع داشته و در سن کمتر از ۴سال پرونده آنها در مرکز کاشت حلزون تشکیل شده باشد، همچنین بیماران بالای ۴سال که براساس رأی کمیسیون مرکز کاشت حلزون مرجع، احتمال پاسخ‌دهی مطلوب (توانایی شنیدن همراه ارتقای گفتار) داشته باشند، مشمول طرح رایگان کاشت حلزون شنوایی می‌شوند.»
۲سیاستگذاری دولت برای درمان ناشنوایی
با اجرای طرح تحول ملی کاشت حلزون، وزارت بهداشت دولت سیزدهم ۲هدف عمده را سیاستگذاری کرده است؛ اول سرعت بخشیدن به عمل‌های کاشت حلزون شنوایی و کاهش لیست انتظار این عمل‌ها و دوم صفر شدن هزینه‌های کاشت حلزون شنوایی برای بیماران. براساس اعلام هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران، نحوه شناسایی کودکان ناشنوا از چند سال قبل، با همکاری سازمان بهزیستی آغاز شده و در مراکز درمانی شهری و روستایی که مرکز زایمان در آنها وجود دارد این غربالگری با حضور کارشناسان سازمان بهزیستی انجام می‌شود.
آمار کلی موجود حکایت از این دارد که پوشش کلی غربالگری در کشور بالغ بر ۷/۸۷درصد است و تنها چند استان ضعف‌هایی در پوشش غربالگری شنوایی دارند که باید رفع شود. نوزادان ناشنوا در بدو تولد از طریق غربالگری تشخیص داده می‌شوند، به سمت مراکز شنوایی‌سنجی و در مراحل بعدی مراکز کاشت حلزون هدایت می‌شوند.
این هیأت همچنین درباره شرایط کاشت حلزون شنوایی برای کودکان ناشنوا هم اعلام کرده، وقتی کودکی ناشنوا متولد می‌شود، امکان دارد ناهنجاری دیگری هم داشته باشد که امکان کاشت حلزون شنوایی برای او فراهم نباشد؛ ازجمله اینکه در کاشت حلزون شنوایی، دستگاهی باید در داخل گوش قرار گیرد، اما در برخی کودکان اصلا گوش تشکیل نشده و به جای آن بافت غیرفعالی وجود دارد که اصلا اجازه جاگذاری دستگاه را نمی‌دهد. در عین حال زمانی که پروتز در داخل گوش کار گذاشته می‌شود، باید مسیرهای عصبی سالمی هم وجود داشته باشد.
در برخی از کودکان این مسیرهای عصبی دچار مشکل هستند یا عصبی وجود ندارد و این کودکان هم کاندیدای کاشت نخواهند بود. همچنین عمل کاشت حلزون شنوایی برای کودکی انجام می‌شود که در جلسات گفتاردرمانی شرکت کند؛ یعنی باید با حداقلی از ضریب هوشی، یادگیری داشته باشد؛ به همین دلیل کودکانی که دچار عقب‌ماندگی‌های شدید ذهنی هستند از کاشت حلزون شنوایی منفعتی نخواهند برد.
اما براساس اعلام هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی تمامی کودکان زیر ۴سال مشمول عمل جراحی رایگان کاشت حلزون شنوایی هستند و کودکان با سن بالاتر هم که شرایط پاسخ‌دهی مطلوب در این‌باره را دارند، مشمول این طرح رایگان خواهند بود.
