تعریف بیماری
بری بری (به انگلیسی: Beriberi) از اختلالات تغذیه است که به دلیل کمبود تیامین یا ویتامین B1 در بدن رخ می دهد و می تواند به آسیب دائمی در سیستم عصبی و قلب منجر شود.
کلمه بری بری از یک کلمه بومی به معنای ضعف شدید گرفته شده زیرا می تواند علائم شدید و حتی تهدیده کننده زندگی به دنبال داشته باشد و تاثیر بدی روی عملکردهای مهم بدن به جا بگذارد.
در ادامه قصد داریم درباره بری بری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بری بری چیست؟
بری بری نوعی بیماری ناشی از کمبود تیامین است که در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.
تیامین از مواد مغذی و ویتامین های ضروری در حفظ سلامت بدن است که از طریق رژیم غذایی دریافت می شود و در بسیاری از عملکردهای بدن نقش ضروری دارد، از جمله :
- تجزیه کربوهیدرات ها
- انقباض عضلانی
- انتقال در سلول های عصبی
- ایجاد گلوکز
- تولید اسیدهای کمک هضم
کمبود شدید تیامین ممکن است بدن را از انجام صحیح عملکردها باز دارد. یکی از علت های خطرناک بودن بیماری بری بری این است که ذخایر تیامین در بدن به سرعت خالی می شوند. به عنوان مثال در افرادی که دچار کمبود تیامین هستند ذخایر تیامین طی ۲ تا ۳ هفته به پایان می رسند و فرد در وضعیت وخیم قرار می گیرد.
به طور کلی دو نوع اصلی بری بری وجود دارد که عبارتند از :
بری بری مرطوب: که بیشتر روی سیستم قلبی عروقی اثر می گذارد و باعث ضعیف شدن گردش خون و تجمع مایع در بافت ها می شود.
بری بری خشک: که در درجه اول روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد و باعث تحلیل اعصاب می شود. این مسئله معمولا در دست و پا شروع شده و ممکن است باعث آتروفی عضلانی و کاهش واکنش های بدن شود.
لازم به ذکر است افرادی که به مواد غذایی سرشار از تیامین دسترسی دارند کمتر به این بیماری مبتلا می شوند. به علاوه این اختلال اغلب در افرادی که به الکل اعتیاد دارند رخ می دهد.
علائم بیماری
علائم بری بری بسته به نوع آن ممکن است متفاوت باشد.
برخی علائم بری بری مرطوب عبارتند از :
- افزایش ضربان قلب
- کمبود شدید انرژی یا خستگی مداوم
- تنگی نفس
- بیدار شدن در طول شب به دلیل تنگی نفس
- ورم پاها
- علائم بری بری خشک به صورت زیر است :
- درد عمومی و بدن درد
- استفراغ
- مشکل در راه رفتن
- گیجی
- بی حسی در دست یا پا
- فلج در ساق پا
بری بری در موارد نادر و شدید ممکن است به سندرم ورنیکه کورساکوف منجر شود که نوعی آسیب مغزی ناشی از کمبود شدید تیامین است. فرد مبتلا به این عارضه علائم دیگری نیز تجربه می کند، از جمله :
- از دست دادن حافظه یا ناتوانی در ثبت خاطرات جدید
- گیجی
- حرکت سریع چشم
- حرکت غیر ارادی چشم
- تاری دید یا دو بینی
- از دست دادن هماهنگی عضلات
- توهم
علت بیماری
علت اصلی بری بری ممکن است استفاده از رژیم غذایی کم تیامین یا اختلالاتی باشد که توانایی بدن در پردازش تیامین را کاهش می دهند.
ابتلا به این عارضه در کشورهای توسعه یافته نادر است زیرا در این مناطق بسیاری از مواد غذایی مصرفی روزانه مانند نان و غلات با تیامین غنی شده اند و مصرف آن ها معمولا تا حدی است که از کمبود این ماده در بدن جلوگیری می کند.
در این کشورها علت اصلی ابتلا به بری بری اعتیاد به الکل می باشد. گفته شده ۸۰ درصد افرادی که دچار اعتیاد یا سوء مصرف الکل هستند به کمبود تیامین مبتلا می شوند زیرا الکل پردازش و جذب تیامین در بدن را دشوارتر می کند.
در مورد نوزادان نیز در صورتی که تیامین کافی در شیر مادر موجود نباشد یا از شیر خشک های فاقد تیامین استفاده شود موارد ابتلا به بری بری دیده می شود.
بری بری در اکثر موارد ارثی یا خانوادگی محسوب نمی شود اما نوعی بیماری نادر به نام بری بری ژنتیکی وجود دارد که در آن بدن به صورت ارثی قادر به جذب ویتامین ها در بدن نمی باشد.
سایر افرادی که ممکن است در معرض ابتلا به بری بری قرار داشته باشند عبارتند از :
افراد مسن
دیابتی ها
افراد مبتلا به اچ آی وی
افرادی که عمل جراحی مرتبط با چاقی انجام داده اند
تشخیص بیماری بری بری
پزشکان به منطور اندازه گیری میزان تیامین موجود در جریان خون فرد و جهت تشخیص بیماری بری بری آزمایش خون و ادرار را توصیه می‌کنند.
همچنین آن‌ها معاینه بدنی را جهت بررسی سایر علائم آسیب عصبی یا مشکلات قلبی انجام می‌دهند.
علائم آسیب عصبی می تواند شامل مشکل در راه رفتن یا عدم تعادل، عدم هماهنگی و واکنش‌های ضعیف باشد.
همچنین پزشک ضربان قلب و میزان تنفس فرد را بررسی کرده و به دنبال تورم در اندام تحتانی می‌باشد که این وضعیت ممکن است نشان دهنده مشکلات قلبی باشد.
درمان بیماری بری بری
هدف از درمان بیماری بری بری افزایش سطح تیامین در بدن است. این احتمال وجود دارد که پزشکان، مکمل‌های خوراکی یا آمپول‌هایی را بسته به سلامت کلی فرد و به منظور انتقال تیامین توصیه کنند. همچنین آن‌ها ممکن است مصرف مکمل‌های دیگری را به منظور حمایت از درمان پیشنهاد دهند.
همچنین پزشکان در طول درمان ممکن است آزمایش خون منظمی و پر تکراری را جهت بررسی سطح تیامین فرد تا زمان بازگشت به حالت طبیعی انجام دهند. مماین احتمال وجود دارد که فرد بعد از درمان، مکمل‌های تیامین را با دوز کمتری مصرف کند یا رژیم خود را تغییر دهد تا اطمینان حاصل شود که بیماری بری بری دوباره عود نمی‌کند.
همچنین پزشک ممکن است هرگونه عارضه ناشی از بیماری بری بری از جمله آسیب عصبی یا قلبی طولانی مدت را نیز درمان کند.
با درمان زودرس، آسیب به قلب و سیستم عصبی ناشی از بیماری بری بری ممکن است برگشت پذیر و درمان پذیر باشد. اگر فرد برای مدت طولانی‌تری کمبود تیامین و ویتامین داشته باشد، برخی از علائم حتی پس از درمان نیز ممکن است باقی بماند.
جلوگیری از ابتلا به بیماری بری بری
پیشگیری از بیماری بری بری نیازمند مصرف کافی تیامین در رژیم غذایی است.
به طور معمول فردی که یک رژیم غذایی سالم و متعادل و با تمرکز بر غذاهای کامل دارد، نیازی به نگرانی در مورد کمبود تیامین نخواهد داشت.
غذاهایی که به طور طبیعی حاوی تیامین هستند عبارتند از:
- گوشت
- آجیل و دانه‌ها
- لوبیا و حبوبات
- غذای دریایی
- محصولات لبنی
همچنین غذاهای زیادی مانند نان، غلات صبحانه و کالاهای پخته شده وجود دارد که تولیدکنندگان آن‌ها را با ویتامین‌ها از جمله تیامین غنی می‌کنند.
وزارت بهداشت و خدمات انسانی خاطرنشان کرد که خوردن نان و غلات غنی شده رایج‌ترین راه برای رسیدن افراد به مصرف روزانه و مناسب تیامین است.
زنان باردار یا شیرده باید توجه زیادی به مصرف تیامین خود داشته باشند. علاوه بر این مادری که از شیر خشک برای تغذیه نوزاد خود استفاده می‌کند، می‌بایست بررسی نماید که آیا میزان تیامین موجود در آن کافی است.
مصرف زیاد الکل از عوامل خطرزا در ابتلا به بیماری بری بری است. نوشیدن کمتر الکل و غنی کردن بدن از تیامین می‌تواند به کاهش خطر بروز بیماری بری بری کمک کند. این احتمال وجود دارد که فردی که الکل زیادی می‌نوشد، مصرف یک مکمل ویتامین B-1 یا ویتامین B را نیز نیاز داشته باشد.
برای جلوگیری از بیماری بری بری، حفظ رژیم غذایی سالم و متعادل بسیار مهم است. غذاهای غنی از تیامین را در برنامه غذایی خود بگنجانید و اگر بیمار سوءمصرف الکل دارد، محدود کردن مصرف الکل یا قطع کامل و ترک آن خطر ابتلا به بیماری بری بری را کاهش می‌دهد.
همان‌طور که بالاتر اشاره شد غذاهای غنی از ویتامین B1 یا تیامین عبارتند از: لوبیا، غلات، شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم مرغ، ماهی، حبوبات، گوشت، آجیل، دانه‌ها، غلات سبوس‌دار و برخی از سبزیجات خاص از جمله بلوط، مارچوبه، چغندر، جوانه‌های بروکسل، سبزیجات با برگ سبز، کدو و گوجه فرنگی.
نکات کلیدی درباره بری بری
بیماری بری بری بر اثر کمبود ویتامین B1 ایجاد می‌شود.
بری بری دو نوع است. بری بری مرطوب و بری بری خشک.
بیماری بری بری مرطوب بر اندامهای سیستم گردش خون تأثیر می‌گذارد، در حالی که بیماری بری بری خشک بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و قدرت عضلات را کاهش می‌دهد.
افرادی که به سوءمصرف الکل، پرکاری تیروئید، ایدز مبتلا هستند یا جراحی چاقی انجام داده‌اند و افرادی که تحت دیالیز کلیه قرار گرفته‌اند بیشتر در معرض کمبود تیامین قرار دارند.
همچنین این بیماری و کمبود ویتامین می‌تواند در دوران شیردهی از مادر به کودک منتقل شود.
یک رژیم متعادل و متناسب به منظور پیشگیری از بروز بیماری بری بری ضروری است.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بری بری هستند؟
برخی از عوامل دیگر نیز ممکن است باعث کمبود تیامین شوند. این موارد، عبارت اند از:
- ایدز
- جراحی چاقی
- بیماران تحت دیالیز کلیه
- پرکاری تیروئید (پرکاری غده تیروئید)
- تهوع و استفراغ شدید در دوران بارداری
- سوء مصرف الکل، که می تواند جذب و ذخیره تیامین را برای بدن شما دشوار کند
- بری بری ژنتیکی، یک بیماری نادر است که از جذب تیامین در بدن جلوگیری می کند
- اسهال طولانی مدت یا استفاده از داروهای ادرارآور (دارویی که باعث می شود بیشتر ادرار کنید).
اگر از رژیم غذایی متنوع و خوب استفاده می کنید، احتمالاً نگران ابتلا به این بیماری نخواهید بود. به این دلیل که تیامین مورد نیاز شما، به یک رژیم غذایی درست، به میزان کافی تامین خواهد شد. با وجود میزان کافی تیامین، این بیماری ایجاد نخواهد شد.
افرادی که مقدار زیادی الکل مصرف می کنند یا با اعتیاد به الکل دست و پنجه نرم می کنند، بیشتر در معرض کمبود تیامین قرار دارند. نوشیدن بیش از حد الکل، می تواند در توانایی بدن برای جذب تیامین اختلال ایجاد کند. این موضوع نهایتا باعث کمبود تیامین و ایجاد این بیماری خواهد شد.
