یائسگی در اکثر خانم‌ها بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی شروع می‌شود. میانگین سنی که برای یائسگی در نظر گرفته‌اند، ۵۱ سالگی است. گاهی برخی از افراد به دلایل مختلفی یائسگی زودرس را قبل از ۴۵ سالگی و همچنین یائسگی پیش رس یا نارسایی زودرس تخمدان قبل از ۴۵ سالگی تجربه می‌کنند.
یائسگی زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها تولید تخمک را متوقف کنند، به دنبال چنین شرایطی سطح استروژن کاهش پیدا می‌کند. هورمون استروژن وظیفه کنترل چرخه تولید مثل را در بدن دارد. هنگامی که فردی بیش از ۱۲ ماه پریود نشود، یعنی در دوران یائسگی قرار دارد؛ اما علائمی از جمله گرگرفتگی مدت‌ها قبل از یائسگی ایجاد می‌شود.
هر موردی که به تخمدان‌ها آسیب برساند یا تولید استروژن را متوقف کند، منجر به یائسگی زودرس می‌شود، این موارد می‌تواند شامل شیمی درمانی برای درمان سرطان یا اوفورکتومی (خارج کردن تخمدان‌ها) باشد.
یائسگی زودرس چه علائمی دارد؟
بر طبق نوشته یائسگی زودرس در این مقاله ممکن است به محض ایجاد قاعدگی‌های نامنظم یا قاعدگی‌هایی که بیش از حد طبیعی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر است، شروع شود.
سایر علائم به شرح زیر است:
- خونریزی شدید
- لکه بینی
- ادامه‌دار بودن پریود بیش از یک هفته
- طولانی بودن بین هر دوره از قاعدگی
در این مواقع باید به متخصص زنان مراجعه کنید تا دلایل احتمالی در ایجاد یائسگی زودرس را مورد بررسی قرار دهد. دیگر علائم رایج:
- تغییرات اخلاقی
- تغییراتی در احساس یا میل جنسی
- از دست دادن کنترل مثانه
- خشکی واژن
- ایجاد مشکل هنگام خوابیدن
- تعریق شبانه
- گرگرفتگی
دلایل ایجاد یائسگی زودرس
همیشه نمی‌توان علت مشخصی برای ایجاد این عارضه در نظر گرفت؛ اما از دلایل احتمالی آن می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
ژنتیک
اگر هیچ دلیل پزشکی برای ایجاد یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، احتمالا علت ایجاد آن ژنتیک است، در واقع سن شروع یائسگی ممکن است دلایل وراثتی داشته باشد. در صورتی که مادر شما این حالت را تجربه کرده باشد، احتمال اینکه شما نیز زودتر از زمان طبیعی یائسگی را تجربه کنید، وجود دارد.
سبک زندگی
برخی از عادت‌ها در زندگی، تعیین کننده زمان شروع یائسگی است. به طور مثال مصرف سیگار بر استروژن تاثیر می‌گذارد و به یائسگی زودرس کمک می‌کند. برخی از تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که سیگار مصرف می‌کنند، احتمال ایجاد این عارضه در این افراد وجود دارد. خانم‌ها سیگاری ممکن است ۱ تا ۲ سال زودتر از خانم‌های غیر سیگاری این دوره را تجربه کنند.
شاخص توده بدنی (BMI) نیز باعث یائسگی زودهنگام می‌شود. استروژن در بافت چربی ذخیره می‌شود، خانم‌هایی که لاغر هستند، استروژن کمتری دارند. برخی از تحقیقات نیز نشان داده است که رژیم گیاهخواری، عدم انجام تمرینات ورزشی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث شروع یائسگی زودرس می‌شود.
مشکلات کروموزومی
برخی از مشکلات کروموزومی در ایجاد یائسگی زودرس نقش دارند، به طور مثال سندرم ترنر عارضه‌ای است که فرد با یک کروموزوم ناقص متولد می‌شود. تخمدان‌ها در خانم‌های مبتلا به سندرم ترنر آنطور که باید عملکرد صحیحی ندارند، چنین مشکلی باعث یائسگی زودهنگام می‌شود.
سایر مشکلات کروموزومی نیز در ایجاد این مشکل نقش دارد، مورد دیگر مرتبط با دیس ژنزی خالص غدد جنسی است، در این حالت تخمدان‌ها عملکرد طبیعی در بدن ندارند. خانم‌های مبتلا به این سندرم یا افرادی که ناقل ژنتیکی این بیماری هستند، مبتلا به یائسگی زودرس می‌شوند.
بیماری خود ایمنی
گاهی بیماری‌های خود ایمنی مانند تیروئید و آرتریت روماتوئید باعث یائسگی پیش‌رس می‌شوند. در بیماری‌های خود ایمنی به این صورت است که سیستم ایمنی بخشی از بدن را به عنوان عاملی بیگانه اشتباه می‌گیرد و حمله می‌کند. التهاب ایجاد شده، تخمدان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یائسگی نیز زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها از کار می‌افتند.
صرع
صرع نوعی اختلال تشنجی بوده که منشأ آن مغز است. فرد مبتلا به صرع احتمال دارد که نارسایی اولیه تخمدان را تجربه کند و منجر به یائسگی زودرس شود. تغییر سطح هورمون در طول این دوره نیز می‌تواند بر تشنج افراد مبتلا به صرع تاثیر بگذارد. طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۱ انجام شد، در جمعی از خانم‌های مبتلا به صرع، حدود ۱۴ درصد از آنها دچار یائسگی زودهنگام شده بودند.
نحوه تشخیص یائسگی زودرس چگونه است؟
اگر ۱۲ ماه خونریزی ناشی از قاعدگی را بدون هیچ دلیل پزشکی نداشته باشید، تشخیص مبنی بر یائسگی خواهد بود. در واقع این مورد یکی از علائم مهم یائسگی زودهنگام است.
آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص
معمولا برای تشخیص نیازی به آزمایش نیست. بسیاری از افراد با توجه به علائمی که ذکر کردیم، می‌توانند تا حدودی این عارضه را تشخیص دهند. اگر تصور می‌کنید که دچار یائسگی زودرس شده‌اید، حتما برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید.
پزشک آزمایش‌های هورمونی را برای تشخیص اینکه آیا علائم شما به دلیل یائسگی است یا بیماری‌های دیگر تجویز خواهد کرد. هورمون‌هایی که باید با انجام آزمایش مورد ارزیابی قرار گیرد، به شرح زیر است:
- هورمون آنتی مولرین (AMH)
- استروژن
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- هورمون محرک تیروئید (TSH)
یائسگی زودرس چگونه درمان و کنترل می‌شود؟
معمولا نوع زودرس یائسگی نیازی به درمان ندارد، با این حال راهکارهای درمانی برای کمک به کنترل علائم در نظر گرفته شده است. انجام راهکارهای درمانی به شما کمک می‌کند تا با تغییرات بدن یا سبک زندگی خود راحت‌تر مقابله کنید. معمولا این عارضه قابل درمان است؛ چراکه در سنین پایین رخ می‌دهد.
در خصوص درمان به روش HRT نیز باید بگوییم که این روش می‌تواند عوارضی از جمله چنین مواردی را به همراه داشته باشد:
- بیماری قلبی
- سکته
- سرطان پستان
قبل از شروع این روش، حتما باید از عوارض و مزایای آن با توجه به شرایطی خود مطلع شوید و با مشورت پزشک این روش را انتخاب کنید.
راهکارهای خانگی برای درمان یائسگی زودرس
با وجود اینکه که یائسگی قابل پیشگیری نیست؛ اما در صورت بروز، می‌توانید اقداماتی برای کنترل و بهبودی علائم خود در نظر داشته باشید. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات ورزشی به صورت منظم می‌توانید به کنترل علائم یائسگی کمک کنید. اگر سیگاری هستید، باید برای کنترل علائم خود آن را ترک کنید.
آیا یائسگی زودرس عوارضی دارد؟
زمانی که ۱۰ سال یا بیشتر، زودتر از زمان طبیعی یائسگی را تجربه کنید، ناباروری قطعا یک مسئله نگران کننده برای شما خواهد بود. سطح استروژن کافی در بافت‌های بدن باعث افزایش کلسترول HDL (خوب) و کاهش کلسترول LDL (بد) می‌شود، همچنین از پوکی استخوان جلوگیری خواهد کرد. کاهش استروژن زودتر از زمان طبیعی خطراتی برای فرد دارد که این موارد به شرح زیر است:
- بیماری قلبی
- پوکی استخوان
- افسردگی
- مرگ زودرس
- زوال عقل
