سلامت روانی: به سلامت شناختی، رفتاری و عاطفی اشاره دارد. سلامت روانی در مورد این است که افراد چگونه فکر میکنند، احساس میکنند و رفتار میکنند. مردم گاهی اوقات از واژه «سلامت روانی» به معنای عدم وجود اختلال روانی استفاده میکنند.
سلامت روانی میتواند بر زندگی روزمره، روابط و سلامت فیزیکی تاثیر بگذارد. با این حال، این ارتباط در جهت دیگر نیز کار میکند. عوامل موجود در زندگی افراد، ارتباطات بین فردی و عوامل فیزیکی همه میتوانند به اختلالات سلامت روانی کمک کنند.
مراقبت از سلامت روانی میتواند توانایی فرد برای لذت بردن از زندگی را حفظ کند. انجام این کار شامل رسیدن به یک تعادل بین فعالیتهای زندگی، مسئولیتها و تلاشها برای دستیابی به تابآوری روانشناختی است. شرایطی مانند استرس، افسردگی و اضطراب همه میتوانند سلامت روانی را تحت تاثیر قرار دهند و برنامه روتین فرد را مختل کنند. اگرچه اصطلاح بهداشت روانی در کاربرد رایج است، اما بسیاری از مشکلاتی که پزشکان آنها را به عنوان اختلالات روانی میشناسند، ریشههای فیزیکی دارند.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، «سلامت روانی وضعیتی از رفاه است که در آن فرد تواناییهای خود را درک میکند، میتواند با تنشهای طبیعی زندگی مقابله کند، به طور موثر کار کند و قادر به کمک به جامعه خود باشد.»
سازمان بهداشت جهانی تاکید میکند که سلامت روانی «چیزی بیش از فقدان اختلالات روانی یا معلولیتها» است. آنها همچنین تاکید میکنند که حفظ و احیای سلامت روانی در افراد و همچنین در انجمنها و جوامع مختلف در سراسر جهان حیاتی است.
در ایالات متحده، اتحادیه ملی بیماریهای روانی تخمین میزند که تقریبا ۱ نفر از هر ۵ بزرگسال، هر ساله مشکلات سلامت روانی را تجربه میکنند. طبق گزارش موسسه ملی سلامت روانی آمریکا (NIMH)، در سال ۲۰۱۷، حدود ۱۱.۲ میلیون بزرگسال در ایالات متحده، یا حدود ۴.۵ درصد از بزرگسالان، مشکلات روانی شدیدی داشتند.
عوامل خطر
هر کسی با توجه به سن، جنس، درآمد و یا قومیت خود در معرض خطر ابتلا به اختلال سلامت روانی قرار دارد. در ایالاتمتحده و بسیاری از کشورهای توسعهیافته، اختلالات روانی یکی از عوامل اصلی ناتوانی هستند. شرایط اجتماعی و مالی، عوامل بیولوژیکی و انتخابهای سبک زندگی همگی میتوانند بهداشت روانی فرد را شکل دهند. تعداد زیادی از افراد مبتلا به اختلال سلامت روانی در یک زمان بیش از یک مشکل دارند.
لازم به ذکر است که سلامت روانی خوب به تعادل مناسب عوامل مختلف بستگی دارد و بخشهای مختلف زندگی و جهان به طور کلی میتوانند در کنار هم به ایجاد اختلالات کمک کنند. عوامل زیر میتواننددر ایجاد اختلالات سلامت روانی موثر باشند.
عوامل تغییر پذیر برای اختلالات سلامت روان عبارتند از:
- شرایط اجتماعی-اقتصادی از جمله در دسترس بودن کار در منطقه
- شغل
- میزان مشارکت اجتماعی افراد
- تحصیل
- کیفیت مسکن
عوامل غیر قابل تغییر عبارتند از:
- جنسیت
- سن
- قومیت
این مطالعه جنسیت را هم به عنوان یک عامل قابل تغییر و هم یک عامل غیر قابل تغییر فهرست میکند. محققان دریافتند که زن بودن، خطر پایین بودن وضعیت سلامت روانی را ۳.۹۶ برابر افزایش میدهد. افراد دارای وضعیت اقتصادی ضعیف نیز بالاترین امتیاز را برای داشتن اختلال سلامت روانی در این مطالعه کسب کردن.
عوامل بیولوژیکی
سابقه ژنتیکی خانواده میتواند احتمال مشکلات سلامت روانی را افزایش دهد، همانطور که ژنهای خاص و انواع مختلف ژن، فرد را در معرض خطر بالاتری قرار میدهند. با این حال، بسیاری از عوامل دیگر در پیشرفت این اختلالات دخیل هستند.
داشتن ژنی که با یک اختلال سلامت روانی مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی در ارتباط باشد، تضمین نمیکند که اختلال ایجاد شود. به همین ترتیب، افراد بدون ژنهای مرتبط و یا سابقه خانوادگی بیماریهای روانی هنوز هم میتوانند مشکلات سلامت روانی داشته باشند. مشکلات سلامت روانی مانند استرس، افسردگی و اضطراب ممکن است به دلیل مشکلات اساسی و در حال تغییر سلامت فیزیکی مانند سرطان، دیابت و دردهای مزمن ایجاد شوند.
اختلالات سلامت روانی :
رایجترین انواع بیماریهای بهداشت روانی به شرح زیر هستند:
- اختلالات اضطراب
- اختلالات خلقی
- اختلالات اسکیزوفرنی
اختلال اضطراب عمومی (GAD):
انجمن روانپزشکی آمریکا، اختلال اضطراب عمومی را یک نگرانی نامتناسب میداند که زندگی روزمره را مختل میکند. افراد مبتلا، ممکن است علائم فیزیکی را نیز تجربه کنند، از جمله:
- بیقراری
- خستگی
- منقبض شدن عضلات
- قطع شدن خواب
در افراد مبتلا به GAD، نشانههای اضطراب، لزوما به یک محرک خاص نیاز ندارد. آنها ممکن است اضطراب بیش از حد را در مواجهه با موقعیتهای روزمره تجربه کنند که خطر مستقیم را نشان نمیدهند، مانند کارهای روزمره و یا پایبند بودن به قرار ملاقات. فرد مبتلا به GAD ممکن است گاهی اوقات بدون هیچ محرکی، احساس اضطراب کند.
اختلالات پانیک
افراد مبتلا به اختلال پانیک، حملات هراسآمیزی را تجربه میکنند که شامل ترس ناگهانی، شدید یا حس فاجعه و مرگ قریبالوقوع میشود.
فوبیاها
انواع مختلفی از فوبیا وجود دارد:
- فوبیاهای ساده: این ممکن است شامل ترس نامتناسب از اشیا خاص، سناریوها یا حیوانات باشد. ترس از عنکبوتها یک مثال رایج این نوع است.
- فوبیای اجتماعی: گاهی اوقات به عنوان اضطراب اجتماعی شناخته میشود، این مورد، ترس از قرار گرفتن در معرض قضاوت دیگران است. افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی، اغلب از قرار گرفتن در معرض محیطهای اجتماعی خودداری میکنند.
- آگورافوبیا: این اصطلاح به ترس از شرایطی اشاره دارد که در آن فرار کردن ممکن است دشوار باشد، مانند حضور در آسانسور یا قطار در حال حرکت. بسیاری از مردم، این فوبیا را به عنوان ترس از بیرون ماندن اشتباه میگیرند.
اصول اساسی بهداشت روانی عبارتست از:
۱. احترام به شخصیت خود و دیگران.
۲. شناختن محدودیتهای خود و سایر افراد.
۳. دانستن این حقیقت که، رفتار انسان معلول عواملی است.
۴. آشنایی به اینکه، رفتار هر فرد تابع تمامیت وجود اوست.
۵. شناسایی نیازها و محرِکهایی که سبب ایجاد رفتار و اعمال انسان میگردد.
درمان مشکلات سلامت روانی
روشهای مختلفی برای مدیریت مشکلات سلامت روانی وجود دارد. درمان هر اختلالا، بسیار به فرد وابسته است و آنچه برای یک فرد کار میکند ممکن است برای فرد دیگر کارساز نباشد. برخی از استراتژیها یا درمانها، در ترکیب با دیگر راهکارها موفقتر هستند. راه درمان این اختلالات میتواند شامل موارد زیر باشد:
- رواندرمانی یا صحبتدرمانی: این نوع درمان، یک رویکرد روانشناختی برای درمان بیماریهای روانی اتخاذ میکند. درمان رفتاری شناختی، مواجهه درمانی، و رفتار درمانی دیالکتیکی مثالهایی از آن هستند. روانشناسان، روانپزشکان، رواندرمانگرها، و برخی پزشکان مراقبتهای اولیه این نوع درمان را انجام میدهند. این درمان میتواند به مردم کمک کند تا ریشه بیماری روانی خود را درک کنند و شروع به کار بر روی الگوهای تفکر سالمتر کنند که زندگی روزمره را حمایت میکنند و خطر انزوا و آسیب به خود را کاهش میدهند.
- مصرف دارو: برخی افراد داروهای تجویز شده مانند داروهای ضد افسردگی، ضد روانپریشی و داروهای ضد اضطراب را مصرف میکنند. اگر چه این داروها نمیتوانند اختلالات بهداشت روانی را درمان کنند اما برخی داروها میتوانند علائم را بهبود بخشند و به فرد کمک کنند تا تعاملات اجتماعی و روال عادی زندگی خود را، در حالی که بر روی سلامت روانی خود کار میکند، از سر بگیرد. برخی از این داروها با افزایش جذب مواد شیمیاییای مصل سروتونین از مغز، که در احساس خوب نقش دارند کار میکنند. داروهای دیگر، یا سطح کلی این مواد شیمیایی را افزایش میدهند و یا از تخریب و یا ازبین رفتن آنها جلوگیری میکنند.
- خودیاری: فردی که با مشکلات بهداشت روانی دست و پنجه نرم میکند، معمولا باید تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کند تا تندرستی خود را تسهیل کند. چنین تغییراتی ممکن است شامل کاهش و حذف مصرف الکل، خوابیدن بیشتر و داشتن یک رژیم متعادل و مغذی باشد. افراد ممکن است نیاز داشته باشند که از کار فاصله بگیرند و یا مسائل مربوط به روابط شخصی را حلوفصل کنند که ممکن است به سلامت روانی آنها آسیب برساند. افراد با اختلالاتی مانند اختلال اضطراب یا افسردگی ممکن است از روشهای تمدد اعصاب که شامل تنفس عمیق، مدیتیشن و ذهنآگاهی است، بهرهمند شوند. داشتن یک شبکه حمایتی، چه از طریق گروههای خودیاری و چه از طریق دوستان و خانواده نزدیک، میتواند برای بهبود یافتن از بیماری روانی نیز ضروری باشد.
فردی که با یک اختلال روانی مزمن زندگی میکند، ممکن است گزینهها مختلفی را در مراحل مختلف زندگی خود انتخاب کند. فرد باید از نزدیک با پزشکی کار کند که بتواند به آنها در شناسایی نیازهایشان کمک کند و درمان مناسبی برای آنها فراهم کند.