تعریف بیماری
اختلال دوقطبی که گاهی اوقات به نام جنون ادواری نیز خوانده می شود، با نوسانات خلقی که طیف وسیعی از افسردگی تا اوج دیوانگی و شیدایی (مانیا) را در بر می گیرد، در ارتباط است. وقتی که دچار افسردگی می شوید، ممکن است در انجام بسیاری از فعالیت ها احساس غم و نا امیدی و از دست دادن علایق یا لذت ها با شما همراه باشد و در زمانی دیگر که خلق و خویتان در جهتی دیگر تغییر کرد، ممکن است احساس سرخوشی و پر انرژی بودن به شما دست دهد. تغییرات خلقی ممکن است تنها چند بار در سال و یا اغلب و بصورت چند بار در روز اتفاق بیافتد. در برخی موارد نیز، اختلال دوقطبی بطور همزمان با نشانه های افسردگی و مانیا همراه است.
اگر چه اختلال دوقطبی یک بیماری طولانی مدت و مخرب است، شما می توانید این بیماری را به دنبال یک برنامه درمانی منظم و با استفاده ازداروها و روان درمانی کنترل نمائید.
علائم بیماری
اختلال دو قطبی به چند گروه تقسیم شده است. هر کدام از این گروه ها شامل الگوی متفاوتی از علائم و نشانه هاست. انواع اختلال دوقطبی عبارتند از:
اختلال دو قطبی نوع ۱: نوسانات خلقی در این نوع از اختلال دو قطبی می تواند باعث بروز مشکلات قابل توجهی در محیط کار، مدرسه و یا روابط شما شود. این حملات جنون آمیز می تواند شدید و خطرناک باشد.
اختلال دوقطبی نوع ۲: شدت این نوع از بیماری کمتر از دو قطبی نوع ۱ است. در این نوع ممکن است دچار تحریک پذیری و ایجاد برخی از تغییرات در عملکرد خود شوید، اما به طور کلی می توانید زندگی روزانه خود را به روال عادی ادامه دهید. به جای مانیای شدید شما دچار هایپومانیا هستید که فرم خفیف شده مانیاست. در دو قطبی نوع ۲، دوره افسردگی به طور معمول طولانی تر از دوره های مانیای خفیف است.
اختلال خلقی ادواری (cyclothymia) : این اختلال نیز یک فرم خفیف شده اختلال دوقطبی است. اختلالات خلقی ادواری در کنار مانیای خفیف و افسردگی می تواند مخل و بسیار مخرب باشد.
علائم دقیق اختلال دوقطبی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. افسردگی در برخی افراد، مشکلات بسیاری را برای افراد دیگر ایجاد می کند، در بین این علائم، علائم مانیا بسیار نگران کننده است. علائم افسردگی و همینطور نشانه های مانیا ممکن است با هم اتفاق بیفتد. بدین ترتیب است که همواره ایندو به عنوان یک مشکل واحد شناخته و بررسی شده است.
جنون و مانیا در اختلال دوقطبی
علائم و نشانه های مانیا و یا هایپو مانیا می تواند شامل موارد زیر باشد:
سرخوشی
اعتماد به نفس کاذب
قدرت قضاوت ضعیف
گفتار سریع
رفتار پرخاشگرانه
تحریک پذیری
افزایش فعالیت بدنی
رفتار های پرخطر
هزینه های مالی غیر معقول
افزایش تمایل جهت انجام یا رسیدن به اهداف
افزایش میل جنسی
نیاز به خواب اندک
پریشانی زود هنگام
استفاده بی دقت و خطرناک مواد مخدر و یا الکل
غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار
توهمات و یا فرار از واقعیت (سایکوز)
عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه
افسردگی در اختلال دو قطبی
علائم و نشانه های این فاز از اختلال دو قطبی نیز عبارتند از:
غمگینی
نا امیدی
افکار یا رفتار خودکشی
اضطراب
احساس گناه
مشکلات در خوابیدن
کم اشتهایی و یا افزایش اشتها
خستگی
علاقه اندک به انجام فعالیت های لذت بخش
مشکلات در تمرکز
کج خلقی
درد مزمن بدون علت
غیبت مکرر در مدرسه یا محل کار
عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه
سایر علائم و نشانه های اختلال دوقطبی
ایجاد تغییرات فصلی در خلق وخوی: برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی با تغییر فصل حالاتشان نیز تغییر می کند. بسیاری از این افراد در بهار یا تابستان دچار مانیا و یا هایپو مانیا می شوند و در فصول پائیز و زمستان این حالات و خلق و خوی به افسردگی تبدیل می شود و در برخی دیگر از افراد، این چرخه معکوس است.
چرخه سریع اختلال دو قطبی: برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی از تغییرات خلقی بسیار سریعی برخوردارند . این افراد دارای چهار نوع نوسانات خلقی و یا بیشتر در طول یک سال هستند و تغییرات خلقی در آنها بسیار سریع رخ می دهد، گاهی اوقات این نوسانات در چند ساعت اتفاق می افتد.
روان پریشی (سایکوز): حملات شدید مانیا یا افسردگی در بیماران ممکن است منجر به سایکوز گردد، علائم روان پریشی (سایکوز ) شامل باورهای غلط و بسیار قوی (هذیان) و شنیدن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارد ( توهم) می باشد.
علائم در کودکان و نوجوانان
برجسته ترین نشانه های اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان، تغییرات خلقی سریع، رفتار بی پروا و تجاوزگر است. در برخی موارد این تغییرات در عرض چند ساعت و یا کمتر رخ می دهد. برای مثال، یک کودک ممکن است دوره شدیدی از کج خلقی و پرخاشگری را سپری کند، اما می تواند تمامی این حالات را بصورت گریه طولانی مدت و طغیان انفجاری خشم در یک روز تخلیه کند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر هر گونه علائم و نشانه های افسردگی و یا مانیا را در خود می بینید، هرچه سریعتر به پزشک خود مراجعه کنید. اختلال دو قطبی به خودی خود بهبود پیدا نمی کند. در اختلال دو قطبی درمان از طریق مشاوره های روان درمانی به شما کمک میکند که علائم این بیماری را تحت کنترل خود در آورید.
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی درمان مورد نیاز را انجام نمی دهند و اغلب تشخیص نمی دهند که چقدر این بی ثباتی عاطفی زندگی خود و عزیزانشان را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر شما نیز مانند افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، ممکن است از این احساس سرخوشی خود لذت برده و چرخه تغییرات و نوسانات را سپری کنید اما این شادی و سرخوشی همواره با سقوط عاطفی شما همراه است و می تواند سبب افسردگی، خستگی و کوفتگی شما گردد. همچنین مشکلات مالی، حقوقی و یا ایجاد مشکل در برقراری ارتباطات را برایتان به همراه داشته باشد.
اگر به دنبال درمان این بیماری هستید، در وحله اول می توانید از یک دوست وکسی که به او علاقه دارید و یا مشاور های سلامت و روان درمانی کمک گرفته و به این افراد اعتماد کنید. این امر نقش مهمی در مراحل اولیه یک درمان موفق دارد.
افکار خودکشی
افکار و رفتار خودکشی در میان افراد مبتلا به اختلالات دوقطبی بسیار رایج است. در صورت مواجه شدن با چنین افرادی و چنین موقعیتی می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
تماس با اعضای خانواده یا دوستان
کمک گرفتن از پزشک مربوطه و مشاور روان درمانی
تماس با یک مرکز خدمات بهداشت سلامت خانواده و کمک گرفتن از متخصص و یا کارشناس مربوطه
علت بیماری
علل دقیق اختلال دو قطبی ناشناخته است، اما عوامل متعددی در ایجاد و شکل گیری این بیماری نقش دارند که عبارتند از:
تفاوت های بیولوژیکی : محققان بر این باورند که تغییرات فیزیکی بارزی در مغز افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی دیده شده است. تاثیر و اهمیت این تغییرات در بروز این امر هنوز نامشخص است، اما در نهایت می تواند در کشف علت دقیق این بیماری کمک کند.
انتقال دهنده های عصبی: عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده های عصبی نقش قابل توجهی در اختلال دو قطبی و دیگر تغییرات خلق و خوی داراست .
هورمون ها : تغییرات هورمونی نیز ممکن است در ایجاد و یا تحریک این بیماری دخیل باشد.
وراثت : اختلال دوقطبی در بستگان خونی (مانند خواهر و برادر و یا پدر و مادر) شایع تر است. محققان در حال تلاش برای یافتن ژن موثر در بروز این بیماری هستند.
عوامل محیطی : استرس، تجاوز و یا تجربیات تلخ و آسیب زا در زندگی فرد ممکن است نقش مهمی در اختلال دو قطبی را بازی کند.
عوارض بیماری
عدم درمان کامل این بیماری می تواند عواقب و مشکلات جدی را در زندگی فرد ایجاد کند از جمله:
– مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد مخدر
– مسائل حقوقی
– مشکلات مالی
– مشکلات برقراری ارتباط
– تنهایی و انزوا
– عملکرد ضعیف در مدرسه و محیط کار
– غیبت مکرر از مدرسه یا محل کار
– خودکشی
پیشگیری و تشخیص بیماری
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری قطعی از بیماری اختلال دو قطبی وجود ندارد. با این وجود، درمان در اولین مراحل شروع علائم می تواند به پیشگیری از این اختلال و یا دیگر شرایط سلامت روانی فرد کمک کند.
چنانچه تشخیص داده شد که مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی هستید، برخی استراتژی ها می تواند شما را در پیشگیری از شدت یافتن بیماریتان یاری دهد.
توجه به علائم هشدار دهنده : باتوجه به علائم اولیه بیماری می توانید از بدتر شدن وضعیت بیماریتان پیشگیری کنید. اگر احساس می کنید در حال ابتلاء به افسردگی و یا مانیا هستید پزشک خود را در جریان قرار داده و اعضای خانواده یا دوستان خو را نیز آگاه سازید.
از مصرف الکل و مواد مخدر پرهیز کنید : اگر فکر می کنید که با استفاده از الکل یا مواد مخدر احساس بهتری پیدا می کنید، مطمئن باشید که استفاده از مواد مخدر و الکل تنها باعث می شود عوارض و علائم بیماری شما بازگردد.
مصرف منظم داروها : مصرف مداوم داروها می توانند عوارض جانبی ناخواسته داشته باشند، و ممکن است شما از این موضوع ناراضی باشید و احساس کنید که مادام العمر به درمان و استفاده از دارو نیاز دارید. حتی در طول دوره های زمانی ممکن است وسوسه بشوید که درمان را متوقف کنید، اما این امر تنها منجر به عواقب جدی در وضعیت شما می شود و بهتر است هر چه سریعتر پزشک خود را مطلع سازید و از وی در این خصوص مشورت بگیرید.
درمان دارویی
بیماری اختلال دو قطبی نیاز به درمان مادام العمر دارد، حتی در طول دوره های زمانی که شما احساس بهتری دارید. درمان این بیماری معمولاً توسط یک روانپزشک ماهر هدایت می شود. تیم درمانی می تواند شامل روانشناسان، مددکاران اجتماعی و پرستاران روانی باشد. درمان اولیه برای اختلال دو قطبی شامل دارو درمانی، مشاوره (روان درمانی) فرد، گروه یا خانواده، آموزش و تشکیل گروه های حمایتی می باشد.
بستری شدن در بیمارستان: چنانچه در طول دوره درمانی رفتار خطرناکی از شما سر بزند، پزشک ممکن است بستری شدن در بیمارستان را توصیه کند. زیرا ممکن است احساس خودکشی به شما دست دهد و یا حالات روانی داشته باشید.
درمان اولیه : در اغلب موارد، شما نیاز به شروع مصرف دارو جهت ایجاد تعادل در خلق و خوی و رفتار خود دارید. از آنجائیکه علائم بیماری شما تحت کنترل هستند، می توانید با کمک پزشک خود راهی برای هدایت صحیح بیماری به صورت بلند مدت بیابید. درمان پیوسته : ثابت نگه داشتن درمان این بیماری همواره جهت مدیریت اختلال دوقطبی در دراز مدت مورد استفاده قرار می گیرد. افرادی که این مرحله را طی نمی کنند در معرض خطر بالایی از عود علائم و نشانه های بیماری هستند و ممکن است تغییرات اندکی در خلق و خوی این افراد صورت گیرد و آنها را مجدد به سمت دوران افسردگی و مانیا سوق دهد.
درمان و ترک استفاده از مواد مخدر : چنانچه دچار سوء مصرف مواد مخدر و الکل هستید. می بایست هر چه سریعتر تحت درمان قرار بگیرید زیرا مدیریت و درمان بیماری اختلال دوقطبی را بشدت دچار اختلال می کند .
داروها
داروهای بسیاری برای درمان اختلال دو قطبی استفاده می شود. پزشک شما ممکن است برای حداکثر اثر داروها ترکیب داروهای مختلف را تجویز کند. داروهایی که برای اختلال دوقطبی استفاده می شوند عبارتند از داروهایی که از شدت گرفتن بیماری جلوگیری می کند و داروهایی که در مقابله با افسردگی یا اضطراب کمک می کند.
داروهایی که اغلب برای این بیماری بکار می روند عبارتند از:
لیتیوم : لیتیوم از جمله داروهایی است که در برقراری ثبات خلق و خوی فرد و جلوگیری از نوسانات روانی بسیار موثر است و مدت زیادی است که مورد استفاده قرار می گیرد. در طول درمان انجام آزمایش خون دوره ای مورد نیاز است، زیرا لیتیوم می تواند منجر به مشکلات کلیوی و تیروئید شود. عوارض جانبی شایع آن عبارتند از: بی قراری، خشکی دهان و مشکلات دستگاه گوارش است.
داروهای ضد تشنج : این داروها نیز در ایجاد ثبات رفتار و خلق و خوی بکار رفته و شامل والپروئیک اسید (Depakene، Stavzor)، دی والپروئکس (Depakote) و لاموتریژین (Lamictal) هستند. داروی اسناپین (Saphris) نیز در درمان ترکیب دوره های مختلف این اختلال مفید است. بسته به نوع دارویی که استفاده می کنید، عوارض جانبی آن می تواند متفاوت باشد. عوارض جانبی شایع عبارتند از: افزایش وزن، سرگیجه و خواب آلودگی. همچنین به ندرت، برخی از داروهای ضد تشنج می توانند باعث بروز مشکلات جدی تر مانند بثورات پوستی، اختلالات خونی یا مشکلات کبدی شوند.
داروهای آنتی سایکوتیک: مانند آریپیپرازول (Abilify) الانزاپین (Zyprexa)، ریسپریدون (Risperdal) و کوئتیاپین (Seroquel)، می توانند به افرادی که داروهای ضد تشنج در آنها بی تاثیر است کمک کند. تنها آنتی سایکوتیکی که در حال حاضر توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان اختلال دو قطبی موردتایید قرار گرفته کواتیاپین است. با این حال، پزشکان هنوز هم سایر داروها را برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می کنند. عوارض جانبی این دسته از داروها می تواند شامل افزایش وزن، خواب آلودگی، لرزش، تاری دید و افزایش ضربان قلب باشد. در میان این عوارض افزایش وزن در کودکان مورد اهمیت است. استفاده از این داروهای ضد روان پریشی ممکن است تاثیرات قابل توجهی در حافظه و حرکات غیر ارادی صورت و یا بدن افراد گردد.
داروهای ضد افسردگی : بسته به علائم شما، پزشک می تواند داروی ضد افسردگی به شما تجویز کند. در برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، داروهای ضد افسردگی می تواند منجر به حملات جنون آمیز شود، اما در صورت استفاده طولانی مدت و منظم می تواند با تثبیت خلق و خوی و نوسانات رفتاری فرد همراه باشد.شایع ترین عوارض جانبی داروی ضد افسردگی،کاهش میل جنسی است. داروهای ضد افسردگی قدیمی تر، که شامل مهار کننده های سه حلقه ای و MAO می شوند، ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی بالقوه و خطرناکی در افراد گردند که نیاز به مراقبت و نظارت دقیق دارند .
Symbyax : این دارو ترکیبی از داروی ضد افسردگی ( فلوکستین ) و داروی آنتی سایکوتیک ( اولانزاپین ) است. این دارو به عنوان داروی درمان افسردگی و تثبیت کننده خلق و خوی و رفتار بکار می رود و توسط FDA برای درمان اختلالات دو قطبی تایید شده است. عوارض جانبی می تواند شامل افزایش وزن، خواب آلودگی و افزایش اشتها باشد. این دارو همچنین ممکن است باعث ایجاد مشکلات جنسی مشابه در کسانی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنند شود.
بنزودیازپین : این دسته از داروهای ضد اضطراب به بهبود خواب و کاهش اضطراب فرد کمک می کند. مانند کلونازپام (Klonopin)، لورازپام (آتیوان)، دیازپام (والیوم)، کلرودیازپوکساید (لیبریوم) و آلپرازولام (Niravam، Xanax). بنزودیازپین ها به طور کلی برای تسکین اضطراب و به صورت کوتاه مدت استفاده می شود. عوارض جانبی آن ها نیز می تواند شامل خواب آلودگی، کاهش قدرت هماهنگی عضلات و مشکل در ایجاد تعادل و حافظه باشد.
پیدا کردن داروی مناسب
یافتن داروی مناسب برای درمان کامل بیماری اختلال دوقطبی دشوار است. زیرا برخی از داروها نیاز به هفته ها و ماه ها زمان دارند که بخوبی تاثیر خود را نشان دهند. از آنجائیکه داروها با توجه به علائم شما تغییر یافته و تنظیم می شوند و هر دارو عوارض خاص خود را داراست، لذا استفاده از داروی مناسب و دوزهای مشخص می تواند در بهبود هرچه سریعتر بیماری به شما کمک کند.
داروها و بارداری
تعدادی از داروهای مورد استفاده در بیماری اختلال دوقطبی با ایجاد نقائص هنگام تولد در ارتباط است. همواره می بایست استفاده از روش های موثر کنترل بارداری برای جلوگیری از بارداری در بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی مد نظر قرار گرفته شود و با پزشک خود در این خصوص مشورت کرده و از او راهنمایی بگیرید زیرا داروهای کنترل بارداری ممکن است با برخی داروهای اختلال دو قطبی تداخل داشته و منجر به کاهش اثر این داروها گردد.
اگر قصد باردار شدن داشتید، با پزشک خود را مشورت کرده و در مورد گزینه های درمان خود از وی راهنمایی بگیرید. همچنین در مورد تغذیه با شیر مادر نیز اطلاعات کسب نمائید زیرا برخی از داروها می تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود.
روان درمانی
روان درمانی یکی دیگر از روش های مهم درمان اختلال دو قطبی است. روان درمانی شامل انواع مختلفی است. این روش ها عبارتند از :
درمان شناختی رفتاری : این روش یکی از شایعترین نوع درمان فردی برای اختلال دوقطبی است. این روش مبنی بر تمرکز بروی رفتارهای منفی و جایگزینی آنها را با رفتارهای سالم و مثبت است و می تواند به شناسایی کامل نوع بیماری اختلال دو قطبی که دچار آن هستید کمک نموده و همچنین استراتژی های موثر برای مدیریت استرس و مقابله با شرایط روانی ناراحت کننده ناشی از آن را به شما آموزش می دهد.
درمان از طریق خانواده : این روش نیز شامل تشکیل جلسات مشاوره با روانشناس بهمراه اعضای خانواده است و به شناسایی و کاهش استرس در خانواده کمک کند. این روش می تواند به برقراری ارتباط بهتر توسط خانواده کمک کرده و در حل مشکلات نقش موثری را ایفا می کند.
گروه درمانی : در گروه درمانی می توانید با بیمارانی که وضعیت مشابه شما را دارند ارتباط برقرار کرده و توانایی برقراری ارتباطات اجتماعی را در شما افزایش می دهد.
روش های درمانی دیگر : سایر روش های درمانی که مورد مطالعه قرار گرفته است عبارتند از: شناسایی زود هنگام بیماری جهت جلوگیری از شدت یافتن علائم (تشخیص پیش درآمد) و درمان به موقع بیماری که به منظور شناسایی و حل و فصل مشکلات روزمره افراد و روابط میان فردی آنها صورت می گیرد.
تحریک مغناطیسی : این درمان از طریق انتقال یک پالس سریع از میدان مغناطیسی به سر صورت می گیرد. روشن نیست که این روش دقیقاً چگونه کمک می کند، اما به نظر می رسد در درمان دوره های شدید افسردگی موثر بوده است. با این حال، این روش درمانی برای تمامی بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی بکار نمی رود و تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است. جدی ترین عارضه جانبی بالقوه این روش تشنج است.
درمان با الکتروشوک(ECT) : الکتروشوک می تواند برای افرادی که حملات افسردگی شدید دارند و یا دچار افکار خودکشی هستند و یا افرادی که بهبودی در علائم بیماریشان دیده نمی شود موثر است. در این روش جریان الکتریکی از طریق مغز به بدن شما منتقل می شود. این تصور وجود دارد که شوک الکتریکی باعث تغییرات شیمیایی در مغز می گردد و می تواند در بهبود خلق و خوی و رفتار افراد موثر باشد. چنانچه دچار جنون یا افسردگی شدید هستید الکتروشوک می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. از جمله عوارضی که این روش درمانی دارد اینست که ممکن است باعث از دست دادن موقت حافظه شود.
بستری شدن : در برخی موارد، بستری شدن در بیمارستان برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی می تواند مفید باشد. زمانیکه دوره افسردگی و یا مانیا را سپری می کنید ارائه درمان روانپزشکی در بیمارستان شما را آرام و ایمن نگه داشته و در ایجاد ثبات رفتاری شما بسیار موثر است. همچنین با ارائه کمک و مشاوره در بیمارستان علایم و نشانه های بیماریتان تحت کنترل است.
طب سوزنی : این طب باستانی چینی ها که با قرار دادن سوزن های کوچک بروی پوست صورت می گیرد می تواند در رهایی از علائم افسردگی به شما کمک کند. اما جهت اثبات مزایا و بررسی فواید آن بروی این بیماری به مطالعات بیشتری مورد نیاز است. طب سوزنی روش بسیار ایمنی است و می تواند در کنار دیگر روش های درمانی انجام شود.
یوگا : یوگا نیز نقش پررنگی در کاهش افسردگی و نوسانات خلقی مرتبط با بیماری اختلال دوقطبی داشته و از خواص درمانی بیشماری برخوردار است.
ماساژ درمانی : این روش نیز به تسکین اضطراب و استرس و هر آنچه که علائم این بیماری را شدت می بخشد کمک کند.
درمان در کودکان و نوجوانان : درکودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی نیز همان نوع دارویی استفاده می شود که برای افراد بزرگسال تجویز می شود. با این حال، تحقیقات اندکی در خصوص ایمنی و اثربخشی داروهای دو قطبی در کودکان وجود دارد. درمان ها عموماً بصورت موردی و با توجه به نشانه های دقیق، اثرات جانبی داروها و دیگر عوامل صورت می گیرد. اما در نوجوانان مبتلا به علایم شدید دو قطبی نوع ۱ و کسانیکه که دارو بر آنها اثر ندارد، اغلب روشECT بکار می رود.
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی به عنوان بخشی از درمان اولیه و جهت جلوگیری از بازگشت علائم به مشاوره نیاز دارند. روان درمانی از طریق کار با معلمان و مشاوران مدرسه نیز می تواند در توسعه مهارت های کودکان، مقابله با استرس، مشکلات یادگیری و حل و فصل مشکلات اجتماعی موثر باشد و می تواند به تقویت ارتباطات خانوادگی کمک کند. همچنین در کودکان بزرگتر مبتلا به اختلال دوقطبی، روان درمانی یکی از روش های تاثیرگذار جهت حل و فصل مشکلات سوء مصرف مواد مخدر است.
