تعریف بیماری
آریتمی قلبی به شرایطی گفته میشود که ضربان قلب به طور نا منظم بزند که اصطلاحا به تپش قلب معروف است و یا خیلی آهسته و یا خیلی تندتر از حد معمول باشد. آریتمی قلبی به چند دسته تقسیم می شود، از جمله:
ضربان قلب آهسته یا برادیکاردی (bradycardia): ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه
ضربان قلب تند یا تاکیکاردی (tachycardia): ضربان قلب بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه
ضربان قلب نامنظم (fibrillation)
اغلب آریتمی های قلبی شدید و وخیم نیستند، اما در برخی موارد ممکن است موجب بروز سکته ی مغزی و یا ایست قلبی شود. لازم به ذکر است که تمام تاکیکاردی ها یا برادیکاردی ها به معنای وجود بیماری قلبی نیستند. به عنوان مثال هنگام ورزش ضربان قلب افزایش پیدا می کند تا اکسیژن کافی دریافت نماید. همچنین در هنگام خواب یا استراحت ، ضربان قلب کاهش پیدا می کنند.
علائم بیماری
• در صورتیکه آریتمی کوتاه باشد، معمولا فاقد هرگونه علامتی است . تنها ممکن است به صورت حذف یک ضربان قلب باشد که شما به ندرت متوجه آن می شوید .
• ممکن است احساس لرزش (ارتعاش) در قفسه سینه یا گردن ایجاد گردد .
• زمانیکه آریتمی ها شدید بوده یا آنقدر طول بکشند که عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار بدهند ، ممکن است قلب قادر به پمپ کردن خون کافی به بدن نباشد . این امر منجر به احساس خستگی یا سبکی سر یا بیحالی می شود . همچنین ممکن است منجر به مرگ گردد .
• تاکیکاردی می تواند منجر به کاهش توانایی پمپ کردن قلب و در نتیجه تنگی نفس ، درد قفسه سینه ، سبکی سر یا کاهش سطح هوشیاری شود. ممکن است این حالت در صورت شدید بودن منجر به حمله قلبی یا مرگ شود .
علت بیماری
گفتیم آریتمی قلبی همان نامنظمی ضربان قلب است. بنابراین، هر گونه عاملی که بتواند ضربان قلب را دچار مشکل کند، می تواند عامل ایجاد آریتمی قلبی در نظر گرفته شود. عامل اصلی ایجاد آریتمی، وجود اختلالات ساختاری قلب است که این اختلالات را می توان ناشی از بیماری های عروق کرونر، بیماری های مادرزادی، بیماری های دریچه ای قلب، بیماری های اولیه عضله قلب و یا سایر بیماری ها دانست.
برای درمان آریتمی هم لازم است همین عوامل کنترل شوند تا انقباضات قلب به حالت عادی خود باز گردد. برخی از فاکتورهای مهم دیگر در ایجاد آریتمی عبارت اند از:
- مصرف نوشیدنی های الکلی
- مصرف سیگار و مواد مخدر
- مصرف برخی داروها و مکمل های غذایی و گیاهی
- دیابت
- ابتلا به بیماری های قلبی
- بالا بودن فشار خون
- عملکرد نامتعادل تیروئید
- ایجاد تغییر ساختاری در قلب
عوارض بیماری
انواع خاصی از آریتمی ها ممکن است با عوارض زیر همراه باشند:
سکته مغزی
آریتمی قلبی باعث افزایش احتمال تشکیل لخته خونی میشود. در اثر شکسته شدن این لخته و انتقال آن از قلب به مغز، جریان خون این ارگان حساس و حیاتی مختل شده و سکته مغزی اتفاق می افتد.
خطر سکته مغزی در بیماران قلبی بالای ۶۵ سال که مبتلا به آریتمی هستند افزایش می یابد. داروهای خاص نظیر داروهای ضد انعقاد می توانند خطر سکته مغزی و یا آسیب دیگر ارگان های حیاتی در اثر تشکیل لخته خونی را کاهش دهند. پزشک امکان تجویز این داروها را بسته به نوع آریتمی و خطر تشکیل لخته خونی بررسی خواهد کرد.
نارسایی قلبی
عدم پمپاژ موثر خون توسط قلب دچار برادیکاردی یا تاکیکاردی (نظیر فیبریلاسیون دهلیزی) در دراز مدت باعث نارسایی می شود. گاهی مواقع، کنترل سرعت ضربان قلب می تواند به بهبودی نارسایی و عملکرد قلب کمک کند.
پیشگیری و تشخیص بیماری
داشتن یک سبک زندگی سالم به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی الزامی است. یک سبک زندگی سالم شامل موارد زیر است:
- داشتن رژیم غذایی سالم از نظر قلبی
- فعالیت جسمانی منظم و حفظ وزن در محدوده طبیعی
- پرهیز از مصرف سیگار
- ترک یا محدود کردن مصرف الکل و کافئین
- کاهش استرس، چرا که استرس و عصبانیت شدید باعث آریتمی قلبی می شود
- مصرف محتاطانه داروهای بدون نسخه‌ای نظیر داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی، چرا که برخی از این داروها حاوی مواد محرک هستند که منجر به افزایش ضربان قلب می شوند.
بسته به نوع و شدت ضربان قلب نامنظم و اینکه چه عواملی باعث ایجاد اختلال ریتم قلب شده است، درمان‌های مختلفی وجود دارد. درمان‌ها می‌توانند شامل دارو درمانی، ایجاد تغییر در شیوه زندگی و انجام اقدامات جراحی باشند.
۱. دارو آریتمی قلبی
داروهای بسیاری برای درمان انواع مختلف تاکی کاردی موجود است. برای به حداقل رساندن عوارض، مصرف هر داروی ضد آریتمی دقیقا مطابق دستور پزشک بسیار مهم است. برخی از این داروها عبارتند از:
۲. داروهای ضد آریتمی
این داروها ضربان قلب را کنترل می‌کنند و کژآهنگی قلب را به حداقل می‌رسانند.
۳. داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت
این داروها خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را کاهش می‌دهند. این داروها شامل وارفارین یا آسپرین است که در مبتلایان به فیبریلاسیون دهلیزی استفاده میشود.
۴. شوک قلبی یا کاردیوورژن چیست؟
اگر داروها نتوانند ریتم قلبی نامنظم را کنترل کنند (مانند فیبریلاسیون دهلیزی)، ممکن است لازم شود شوک قلبی ایجاد شود. پس از تجویز بیهوشی کوتاه مدت، شوک الکتریکی به دیواره قفسه سینه فرد داده میشود که قلب را همزمان و هماهنگ می‌کند و اجازه می‌دهد ریتم طبیعی قلبی مجدد شروع شود.
۵. ضربان ساز (pacemaker) چیست؟
ضربان ساز وسیله‌ای است که برای ایجاد ضربان قلب منظم، ضربان‌های الکتریکی کوچکی را به عضله قلب می‌فرستد. pacemaker به مدیریت آریتمی و بهینه سازی عملکرد ضربان قلب کمک می‌کند. آن‌ها مانع کاهش ضربان قلب می‌شوند. ضربان ساز دارای یک مولد پالس است (که در آن یک باتری و یک کامپیوتر کوچک قرار دارد). تکانه‌های تولیدی به وسیله مولد پالس از طریق یک سیم، به عضله قلب می‌رسد.
۶. دفیبریلاتور قابل کاشت قلبی (ICD) چیست؟
ICD یک وسیله پیشرفته است که برای درمان تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی که بسیار خطرناک هستند، استفاده میشود. این دستگاه به طور مداوم ریتم قلب را کنترل می‌کند و هنگامی که ریتم قلب بسیار سریع و غیرطبیعی شود آن را تشخیص می‌دهد. ICD با ارسال انرژی به عضله قلب باعث میشود قلب دوباره در یک ریتم عادی منقبض شود.
۷. ابلیشن با کاتتر (Catheter Ablation) چیست؟
در ابلیشن با کاتتر، انرژی الکتریکی با فرکانس بالا از طریق یک کاتتر به ناحیه‌ای از بافت داخل قلب که باعث ایجاد ریتم غیرطبیعی قلب میشود، منتقل میشود. این انرژی مسیر ریتم غیر طبیعی را از بین می‌برد. برای دستیابی به درمان بهینه می‌توان ابلیشن با کاتتر را با سایر روش‌ها ترکیب کرد.
۸. جراحی قلب و آریتمی
جراحی قلب برای اصلاح بیماری‌های قلبی که باعث ایجاد آریتمی می‌شوند، مورد استفاده است. روش Maze نوعی جراحی است که برای اصلاح فیبریلاسیون دهلیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی این روش، یک سری برش در دهلیز راست و چپ ایجاد میشود تا محرک‌های الکتریکی در مسیرهای تعریف شده محصور شوند. ممکن است برخی از افراد بعد از این عمل به ضربان ساز احتیاج داشته باشند.
۹. درمان خانگی آریتمی قلب
اگر به بیماری قلبی دچار هستید، باید علاوه بر مصرف دارو یا انجام جراحی، برای مدیریت بهتر و کنترل بیماری خود از درمان‌های خانگی نیز استفاده کنید. برای داشتن سبک زندگی سالم باید موارد زیر را رعایت کرد.
غذاهای مفید برای سلامت قلب بخورید. رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. باید مصرف نمک و چربی‌های مضر را به حداقل رسانده و از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل بیشتر استفاده کنید.
منظم ورزش کنید. سعی کنید حداقل ۳۰ دقیقه در روز، وقت خود را به ورزش اختصاص دهید.
ترک سیگار: اگر ترک سیگار برایتان سخت است، حتما با پزشک خود صحبت کرده و از استراتژی‌های موثر استفاده کنید.
تناسب‌اندام را حفظ کنید. چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بیشتر می‌کند.
درمان گیاهی آریتمی قلبی
مصرف گیاهان مختلفی برای سلامت قلب پیشنهاد میشود. گیاه زالزالک بیشتر برای درمان تپش قلب توصیه شده است. از قرون‌وسطی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های قلبی این گیاه موردتوجه بود. امروزه مطالعات نشان می‌دهد که زالزالک برخی از نارسایی‌های قلب را درمان می‌کند.
آیا آریتمی خطرناک است؟
در بیشتر مواقع آریتمی‌ها بی‌‍ضرر هستند. اما گاهی این عارضه می‌تواند جدی یا حتی تهدیدکننده زندگی باشد. زمانی که ضربان قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا نامنظم است، این امکان وجود دارد که قلب نتواند خون کافی را به قسمت‌های مختلف بدن خوب پمپاژ کند و باعث بروز مشکل میشود.
استرس باعث آریتمی قلبی میشود؟
رخی از تحقیقات نشان می‌دهند که استرس به بدتر شدن وضعیت اختلالات ریتم قلبی کمک می‌کند. استرس و کلیه مسائل مربوط به سلامت روان علائم فیبریلاسیون دهلیزی را بدتر می‌کنند. افرادی که بیماری قلبی دارند، باید از استرس دوری کنند و برای مدیریت آن اقدامات لازم را انجام دهند.
ورزش آریتمی قلبی میشود؟
ورزش همیشه برای سلامت بدن و قلب توصیه شده است. اما باید دقت کرد برخی ورزش‌ها مقدار آدرنالین را بسیار افزایش می‌دهند. وضعیت اختلال ریتم قلب با افزایش آدرنالین بدتر میشود. ورزش‌های قدرتی مانند وزنه‌برداری آدرنالین را افزایش داده و قلب را تحت‌فشار قرار می‌دهد. یکی از ورزش‌های بسیار مناسب یوگا است. یوگا نه‌تنها ضرری برای قلب نداشته، بلکه از بدتر شدن آریتمی جلوگیری می‌کند.
ارتباط آلزایمر با آریتمی قلبی چیست؟
برخی از تحقیقات نشان می‌دهند، بین آریتمی قلب و زوال عقل و آلزایمر رابطه مستقیم وجود دارد. زوال عقل توصیفی برای تمامی مشکلات حافظه، یادگیری، تمرکز یا تصمیمات کلی است. این مشکلات بر زندگی روزمره تاثیر گذاشته و علائم آن‌ها می‌تواند خفیف یا شدید باشد. دلیل این عارضه، اختلال در گردش خون به سمت مغز است. این اختلال می‌تواند باعث آسیب دائمی به مغز و سکته مغزی شود.
