سیاتیک چیست؟
سیاتیک به درد ناشی از عصب سیاتیک گفته میشود. عصب سیاتیک مسئول انتقال پیام‌ها از مغز به نخاع و سپس به پاها است. این درد معمولاً به صورت یک‌طرفه از ناحیه پایین کمر به پاها و اغلب تا زیر زانو منتشر میشود. شایع‌ترین علت آن بیرون‌زدگی یا فتق دیسک در قسمت تحتانی کمر است. دیسک‌ها ساختارهایی حلقوی یا تایرمانند هستند که بین مهره‌‌های ستون فقرات قرار گرفته‌اند. اگر لبه بیرونی دیسک به علت فشارهای واردشده به نواحی تحتانی کمر پاره شود، محتویات ژله‌‌‌مانند داخل آن بیرون ریخته و باعث التهاب عصب مجاور شده یا آن را تحت فشار قرار می‌دهد.
رگ سیاتیک:
احتمالاً تاکنون بارها عبارت رگ سیاتیک را شنیده‌اید. البته همین الان با خواندن تعریف سیاتیک متوجه شدید که این عبارت نادرست است. همان‌طور که گفته شد سیاتیک یک عصب است و نه یک رگ. بنابراین اصطلاح رگ سیاتیک صرفاً یک غلط رایج است. در مقابل، عصب سیاتیک یا درد سیاتیک عبارات صحیحی هستند که برای توصیف این مشکل قابل استفاده‌اند.
از کجا بدانیم سیاتیک داریم:
کلید تشخیص سیاتیک شرح حال کامل و ارزیابی دقیق بیمار است. البته بسیاری از بیماران انتظار تجویز تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) یا MRI را از پزشک دارند. اما اغلب پزشکان به دلیل محدودیت‌های زمانی و با علم به این که آزمایش‌های تصویربرداری به درمان سیاتیک اولیه کمک بیشتری نمی‌کند، تصویربرداری را تجویز نمیکنند.
همان‌طور که گفته شد، درد سیاتیک در بیشتر موارد تنها در یک سمت حس میشود، یعنی درد، ناحیه پایینی کمر، باسن یا پای راست را درگیر می‌کند و یا در همین نواحی در سمت چپ حی میشود؛ زیرا بیرون‌زدگی دیسک تقریباً همیشه از یک سمت اتفاق می‌افتد. درگیری دوطرفه سیاتیک بسیار بسیار نادر است. پس علائم سیاتیک پای راست و چپ یا درمان سیاتیک پای چپ و راست عملاً تفاوتی ندارند و شامل یک سری علائم و استراتژی یکسان می‌شوند.
علائم سیاتیک اغلب با نشستن یا سرفه کردن بدتر میشود و ممکن است با بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن پا همراه باشد. یک معاینه فیزیکی می‌تواند تأیید کند که درگیری عصب سیاتیک وجود دارد یا خیر؟ همچنین پزشکان معمولاً به دنبال تشخیص ضعف یا کاهش عکس‌العمل پاها نسبت به محرک‌ها هستند که می‌تواند نیاز ارجاع بیمار به متخصص را نشان دهد. پزشک به کمک این اطلاعات می‌تواند پس از تشخیص اولیه، درمان را شروع کند.
درمان سیاتیک:
بسیاری از مردم فکر میکنند که هرچه درد شدیدتر باشد، به احتمال زیاد اتفاق وخیم‌تری در حال رخ دادن است. با این حال می‌توان گفت که این موضوع برای درد سیاتیک صادق نیست. بدن می‌تواند مواد ژل‌مانند دیسک را که باعث ایجاد این علائم و حتی درد شدید میشود، دوباره جذب کند. بنابراین برنامه درمان سیاتیک عمدتاً روی کنترل درد و فعال نگه داشتن فرد متمرکز است. اگر درد سیاتیک بسیار آزاردهنده باشد، دراز کشیدن‌های کوتاه‌مدت می‌تواند در کاهش درد مؤثر باشد اما استراحت طولانی‌مدت در تختخواب کمکی به بهبودی نمی‌کند و حتی ممکن است درد را تشدید کند. پس هنگامی که درد کاهش یافت، از جایتان بلند شوید و شروع به راه رفتن در مسافت‌های کوتاه کنید. از آنجا که نشستن، فشار بر روی دیسک‌های کمر را افزایش می‌دهد، توصیه میشود از نشستن یا رانندگی طولانی‌مدت اجتناب کنید.
فیزیوتراپی مفید است:
بسیاری از افراد برای بهبود شرایط خود، درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی، ماساژ، طب سوزنی و مداخلات و دستکاری‌های ستون فقرات (کایروپرکتیک Chiropractic) را امتحان میکنند اما شواهد نشان می‌دهد که اگرچه این روش‌ها ممکن است برای کمر درد معمولی نتیجه‌بخش باشد اما برای تسکین درد سیاتیک تأثیر چندانی ندارد. البته داروهای ضد درد بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود درد سیاتیک شما کمک کند. در صورت اثربخش نبودن این داروها پزشک معالج ممکن است استفاده کوتاه‌مدت از داروهای ضد درد قوی‌تر را توصیه کند.
آیا جراحی ثمر بخش است:
خبر خوب این است که در اکثر افراد (تقریباً سه نفر از هر چهار نفر) علائم درد سیاتیک در مدت چند هفته بهبود می‌یابد و به ندرت می‌تواند باعث ایجاد علائم ضعف عضلانی مانند افتادگی پا شود. (افتادگی پا یک ضعف یا فلج عضلانی است که بلند کردن پنجه پا، قسمت جلویی پا و انگشتان پا را دچار مشکل می‌کند. همچنین باعث میشود که هنگام راه رفتن، پای خود را روی زمین بکشید. افتادگی پا نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است نه اینکه خودش یک بیماری باشد.) در چنین مواردی ممکن است پزشک بلافاصله شما را برای ارزیابی جراحی ارجاع دهد.
برای کسانی که بعد از شش هفته بهبود نیابند، جراحی یک گزینه درمان است. جراحی می‌تواند بهبود را تسریع کند اما بعد از ۶ تا ۱۲ ماه، بهبودی افرادی که جراحی میکنند، در حد کسانی است که تصمیم میگیرند زمان بیشتری به بدن بدهند تا خودبه‌خود بهبود یابد. با انجام جراحی، مواد دیسک که عصب را تحت تأثیر قرار داده است، برداشته میشود. به طور کلی این نوع جراحی، ایمن است، اما عوارض آن گرچه به ندرت، ممکن است اتفاق بیفتد. همچنین ۵ تا ۱۰ درصد از افرادی که تحت عمل جراحی قرار میگیرند، بهبودی در شدت درد خود حس نمیکنند یا حتی ممکن است پس از آن درد بدتری را تجربه کنند.
تزریق نخاعی:
بیماران اغلب در مورد تزریقات داخل نخاعی برای کنترل درد سیاتیک سؤال می‌پرسند؛ روشی که در آن کورتون به ناحیه آسیب‌دیده تزریق میشود. این گزینه می‌تواند برای کسانی که درد کنترل‌نشده یا علائم مداوم و آزاردهنده دارند و تمایلی به انجام جراحی ندارند، مورد توجه قرار گیرد. تزریق این داروها می‌تواند تسکین کوتاه‌مدت ایجاد کند اما مانند هر پروسه درمانی دیگری تزریق کورتون برای درد سیاتیک ممکن است عوارض غیر معمولی مانند درد بیشتر را به همراه داشته باشد و به نظر نمی‌رسد که بتواند جایگزین مناسبی برای جراحی باشد؛ فقط ممکن است زمان آن را به تعویق اندازد.
درد همیشه به معنای بیماری نیست:
بسیاری از مبتلایان به درد سیاتیک می‌توانند برای بررسی شرایط خود به پزشک عمومی مراجعه کنند. بیماران با درد شدید سیاتیک معمولاً از مراجعه به پزشک می‌ترسند. سیاتیک دردی است که احتمالاً فرد هرگز شبیه آن را در طول زندگی خود تجربه نکرده است و در نتیجه بیمار از پزشک کنترل و بهبود سریع درد را می‌خواهد. در این شرایط معمولاً گزینه‌های درمانی نظیر جراحی و تزریق داخل نخاعی جذابیت بیشتری دارند. اما باید توجه داشت که اکثر افراد با گذشت زمان بهتر می‌شوند و می‌توانند از خطرهای احتمالی این شیوه‌های درمانی اجتناب کنند.
یک پزشک مجرب و ماهر می‌تواند دسته معدودی از بیماران را که نیاز به مراجعه فوری به متخصص دارند، ارزیابی و شناسایی کند و به پزشک متخصص ارجاع دهد اما برای اکثر افراد داشتن درد لزوماً به معنای آسیب نیست و دارو صرفاً برای مدیریت درد و فعال نگه داشتن بیمار در دوره‌ای که بدن در حال ترمیم است، تجویز میشود. در صورت بهبود نیافتن درد سیاتیک، پزشک معالج ممکن است قبل از ارجاع بیمار برای جراحی یا تزریق نخاعی، MRI درخواست کند. البته این اقدام در صورتی انجام میشود که بیمار شخصاً تصمیم بگیرد که این پروسه را برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی خود انتخاب کند. پزشکان به کسانی که می‌توانند درد را تحمل کنند، اطمینان می‌دهند که می‌توانند عمل جراحی را بدون خطر بروز عوارض طولانی‌مدت، تا شش ماه به تعویق بیندازند.
