شاخص توده بدنی چیست؟

شاخص توده بدنی چیست؟

شاخص توده بدنی یا شاخص کوتله یا بی ام آی BMI (body mass index) سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک فرد است. در واقع BMI مقیاسی برای اندازه گیری میزان چربی بدن و تناسب اندام بر اساس نسبت وزن به قد فرد است. این شاخص از طریق حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد فرد محاسبه میشود و برای افراد بالای ۲۰ سال چه خانم چه آقا درست کار میکند و اعداد متوسط این شاخص برای کودکان بالای دو سال متفاوت است.

شاخص توده بدنی تنها یک معیار ساده و سطحی است و فقط وضعیت وزنی ما را نشان میدهد. و با اینکه میزان چربی بدن ما را نیز به صورت حدودی مشخص می کند اما نحوه توزیع چربی ها را نشان نمی دهد و همچنین تمایزی بین چربی و عضله قائل نیست.

برای مثال اگر ورزشکاری که به صورت حرفه ای ورزش میکند و بافت عضلانی قابل توجه (به همراه مقدار بسیار جزئی چربی داشته باشد) و شاخص توده بدنی این ورزشکار ۳۰ باشد، مطابق فرمول BMI باید ورزشکار چاق باشد. این درحالی است که ورزشکاران عضله بیشتری دارند و چاق نیستند.

BMI چطور محاسبه می شود؟

فرمول محاسبه شاخص توده بدنی در عکس زیر توضیح داده شده است.

شاخص توده بدنی از طریق تقسیم وزن فرد به کیلوگرم بر توان دوم (x²) قدش به متر بدست می آید. این شاخص در بین سالهای ۱۸۳۰ تا ۱۸۵۲۰ توسط آدولف کوتله دانشمند بلژیکی ابداع شد به همین دلیل به آن شاخص کوتله نیز می گویند.

برای محاسبه bmi کلیک کنید.

جدول شاخص توده بدنی

بعد از محاسبه bmi و مشخص شدن شاخص جرم بدن، مشخص می شود که وضعیت وزن شما در چه گروهی قرار دارد.

BMI مناسب گروه های سنی مختلف

• ۱۹-۲۴ سال = ۲۲
• ۲۵-۳۴ سال = ۲۳
• ۳۵-۴۴ سال = ۲۴
• ۴۵-۵۴ سال = ۲۵
• ۵۵-۶۴ سال = ۲۶
• ۶۵ سال به بالا =

این اعداد نشان می دهد که شما دارای کمبود وزن هستید و باید وزن اضافه کنید یا اندامتان متناسب است یا اضافه وزن دارید و باید وزنتان را کاهش دهید.

شاخص توده بدنی (BMI) بزرگسالان

از آنجا که انسان ها در قد و شکل بدن متفاوت هستند، BMI هم وزن طبیعی را نسبت به قد نشان می دهد. BMI بالاتر از حد طبیعی در بزرگسالان، نشان می دهد که سنگین تر از وزن ایده آل هستید. محدوده زیر حد طبیعی فقط برای بزرگسالان حساب می شود.
BMI زیر ۱۸.۵:

• پایین تر از این حد به این معناست که فرد کمبود وزن دارد.
• دلایل زیادی برای این نتیجه می تواند وجود داشته باشد.
• این افراد باید به دنبال افزایش وزن باشند تا سلامت خود را به دست بیاورند.

BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹:

• این محدوده ی وزن مناسب است.
• اگر  برای شما در این محدوده است، یعنی نسبت به قدتان وزن مناسبی دارید.
• به هر حال این افراد هم باید برنامه غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی مرتب را دنبال کنند تا هم اندامی متناسب داشته باشند و هم وزنشان از حد طبیعی بالاتر یا پایین تر نیایید.

BMI 25 یا بیشتر:

• این اندازه بیش از حد ایده آل است و ممکن است فرد اضافه وزن داشته باشد، یعنی نسبت به قدتان سنگین تر هستید.
• اضافه وزن، شما را در خطر بیماری های قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ قرار می دهد.
• وقت آن رسیده که واکنش نشان دهید و برنامه غذایی و ورزشی را شروع کنید.

BMI 30 به بالا:

• این اندازه در بالاترین حد است و چاقی نام دارد.
• چاقی، فرد را در خطر بسیاری از بیماری ها قرار می دهد.
• کاهش وزن خیلی سریع تاثیر مثبت خود روی سلامت این افراد نشان می دهد.

شاخص توده بدنی (BMI) کودکان

همانطور که گفتیم BMI برای کودکان به شکل دیگری محاسبه میشود هرچند روش کار برای آنها نیز تقریبا مشابه بزرگسالان است اما برای کودکان درصدی را برای مقایسه کودک با کودکان هم سن و هم جنسیت او فراهم میکند. برای ارزیابی وزن مناسب در کودکان، متخصصان به قد، سن و جنسیت کودک توجه می کنند.

نتیجه صدک BMI نام دارد. راهی مناسب برای تشخیص وزن مناسب کودکان است و توسط متخصصان انجام میشود.

متخصص با استفاده از آن میتواند به شما بگوید کودک آنطور که انتظار می رفته است رشد کرده یا خیر. وقتی صدک BMI کودک مشخص میشود در یکی از این چهار گروه قرار می گیرد:

• کمبود وزن: زیر صدک ۲
• وزن سلامت: بین صدک  ۲ و ۹۰
• اضافه وزن: بین صدک  ۹۱ و ۹۷
• چاق: روی صدک ۹۸ یا بالاتر از آن، بیشتر کودکان باید روی وزن ایده آل قرار داشته باشند.

اما اگر کودک بالاتر از محدوده طبیعی باشد، باید زیر نظر قرار بگیرد تا به وزن ایده آل برسد. اضافه وزن مشکلاتی را برای سلامت کودک به وجود می آورد. تحقیقات نشان داده کودکان دارای اضافه وزن یا چاق در دوران کودکی و بعدها، دست به گریبان بیماری های مربوط به چاقی هستند. پس اگر کودکی با چنین مشکلی دارید بهتر است هرچه زودتر اقدام کنید.

وزن ایده آل چقدر است؟

مطمئنا هر از گاهی به وزن خود فکر می کنید و عدد آن برایتان مهم است. وزن ایده آل به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• قد؛
• جنسیت؛
• میزان چربی و عضلات؛
• اندازه چارچوب بدن؛

شاخص توده بدنی BMI یکی از بهترین روش ها برای محاسبه وزن ایده آل است. محاسبه BMI کار بسیار ساده ای است و با دانستن اندازه قد و وزن می توان آن را محاسبه کرد.

اگر نتیجه بین ۱۸.۵ و ۲۴.۹ باشد، یعنی وزن شما نسبت به قدتان ایده آل است. اگر نتیجه به دست آمده کمتر از ۱۸.۵ باشد، باشد، دچار کمبود وزن هستید. اگر شاخص توده بدن شما بین ۲۵ و ۲۹.۹ باشد، دچار اضافه وزن هستید. اگر عدد به دست آمده بین ۳۰ تا ۳۵ باشد، اضافه وزن شما بیش از اندازه بوده و چاق محسوب می شوید.

توجه داشته باشید که BMI همیشه دقیق نیست چرا که عواملی مانند اندازه چارچوب بدن و ترکیب عضلات در نظر گرفته نمی شوند.

تاثیرات اضافه وزن و چاقی بر سلامت

طیف های مختلف BMI بر اساس رابطه بین وزن بدن و بیماری ها و مرگ تعیین شده است. افراد دارای اضافه وزن یا چاق بیشتر به بیماری های مختلف و مشکلات سلامتی مبتلا می شوند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون بالا؛
• چربی خون بالا؛
• دیابت نوع ۲؛
• بیماری های قلبی عروقی؛
• سکته؛
• بیماری کیسه صفرا؛
• آرتروز استخوانی؛
• اختلالات خواب؛
• برخی از انواع بیماری سرطان (سینه، رحم، مقعد و …).

شناسایی فاکتورهای خطرزا

بیماری هایی که نام بردیم، از جمله بیماری های مرتبط با چاقی هستند در صورتی که اضافه وزن یا چاقی شما همراه با دست کم دو مورد از فاکتورهای خطرزا نیز همراه باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری ها بیشتر میشود. عوامل خطرزا عبارتند از:

• فشار خون بالا؛
• سطح بالای کلسترول بد در خون LDL؛
• سطح پائین کلسترول خوب در خون HDL؛
• چربی خون بالا ( تریگلیسیرید بالا)؛
• قند خون بالا؛
• سابقه خانوادگی بیماری قلبی؛
• عدم فعالیت بدنی و ورزش؛
• مصرف سیگار و الکل.

برای افرادی که شاخص توده بدنی آنها ۳۰ و بالاتر از آن است و یا کسانی که دچار اضافه وزن هستند و یک یا دو مورد از فاکتورهای خطر را دارند پیشنهاد میکنیم که وزن خود را کاهش دهند. حتی یک کاهش وزن جزئی (۵ تا ۱۰ درصد وزن فعلی شما) ریسک ابتلا به این قبیل از بیماریها را کاهش میدهد.

افرادی که اضافه وزن دارند و کمتر از دو مورد از فاکتورهای خطر را دارند نیز با اینکه خطر کمتری تهدیدشان میکند اما باید مراقب افزایش وزنشان باشند و وزنشان را کاهش دهند.

چه کسانی می توانند از BMI و صدک BMI استفاده کنند؟

• همانطور که گفته شد BMI بهترین راه ارزیابی وزن سلامت در بزرگسالان است.
• صدک BMI بهترین روش ارزیابی وزن مناسب در کودکان ۲ سال به بالا است.
• بعضی افراد بزرگسال که بدنی عضلانی دارند ممکن است BMI بالاتر از حد سلامت داشته باشند.
• در حالی که چربی بسیاری کمی دارند ( مثلا یک بدنساز ).
• BMI این ورزشکار چاقی را نشان می دهد در حالی که چنین نیست، پس شاخص BMI برای همه کارایی ندارد.

این شاخص ممکن است برای ورزشکاران و افرادی که بافت ماهیچه‌ای مستحکم و متراکم دارند، با ضریب خطا همراه باشد و BMI آنها را بیشتر از میزان واقعی نشان دهد زیرا اضافه وزنی را که به دلیل بافت ماهیچه ای به وجود آمده است را با چربی اضافی بدن اشتباه می گیرد.

در مورد استفاده از این شاخص برای سالمندان نیز محدودیت هایی وجود دارد زیرا ممکن است در مورد اضافه وزن این افراد را کمتر از حد واقعی نشان دهد. محاسبه شاخص توده بدنی برای زنان باردار کاربردی نیست. در افراد بین ۱۸ تا ۲۰ سال باید از روش محاسبه شاخص توده بدنی برای کودکان استفاده کرد تا اعداد به دست آمده واقعی باشند.

سوالات متداول درباره شاخص توده بدنی

در ادامه به مهم ترین سوالات درباره شاخص توده بدنی پاسخ داده ایم:

آیا BMI فقط توسط پزشکان تعیین می شود و فقط برای آن ها کاربرد دارد؟

خیر، برای به دست آوردن این شاخص شما از یک فرمول استفاده می کنید که بسیار ساده است و در حالت ساده تر توسط ماشین حساب یا محاسبه گر آنلاین (مشابه محاسبه‌گرِ ما) به دست می آید. هم پزشکان، هم متخصصان تغذیه و هم تمام مردم عادی می توانند شاخص توده بدنی خود را محاسبه کنند و از آن استفاده کنند.

آیا نحوه محاسبه BMI در کودکان و بزرگسالان یکسان است؟

خیر یکسان نیست. برای اندازه گیری BMI کودکان از یک سری چارت بر اساس جنسیت استفاده می شود و برای بزرگسالان از فرمول معمولی. شما می توانید با محاسبه گر داخل این صفحه، هم شاخص توده بدنی کودکان و هم بزرگسالان را با دقیق ترین ابزار به دست بیاورید.

آیا محاسبه BMI می تواند مشخص کند که باید چقدر وزن کم کنیم؟

بله. از آنجا که با کمک این شاخص می توان متوجه شد که در مجموع چقدر اضافه وزن دارید، می توان همان میزان اضافه وزن را کم کرد تا به محدوده وزنی سالم برسید. با محاسبه آنلاین شاخص توده بدنی خود در محاسبه گر ما میزان وزنی که باید از دست دهید به شما اعلام خواهد شد.

آیا BMI میزان دقیق چربی های بدن و مخصوصا شکم ما را مشخص می کند؟

خیر، BMI نمی تواند مشخص کند که شما چقدر چربی دارید و این چربی ها در کجا و به چه صورت قرار داشته یا پخش شده است. این شاخص تنها مشخص می کند که آیا شما در محدوده وزنی سالم هستید یا خیر. اگر نیستید چقدر باید وزن خود را کم یا زیاد کنید که به این محدوده برسید.

آیا عضلات و ماهیچه تاثیری در محاسبه شاخص توده بدنی دارند؟

بله عضلات روی نتیجه محاسبه شاخص توده بدنی تاثیر میگذارد. به این شکل که هرچه شما عضله بیشتری داشته باشید این شاخص برای شما افزایش پیدا می کند. این در حالی است که وقتی شما عضله دارید چربی هایتان بسیار کمتر است و شما چاق نیستید. و این یکی از نکات منفی در خصوص این شاخص است که تمایزی بین چربی و ماهیچه قائل نیست.